Stop Expansionism - Chống Bành Trướng

A PHÚ HÃN GỢI NHỚ VIỆT NAM Nghe âm thanh

Tuần lễ vừa qua tin tức ghi nhận từ Afghanistan đánh dấu một trong thời gian bi thảm và chấn động lịch sử cận đại Mỹ. Đúng 46 năm sau khi trực thăng Mỹ bốc dân tị nạn từ nóc tòa đại sứ Mỹ tại Sàigòn, tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ lại cho diễn lại tấn tuồng thảm hại này. Hình ảnh của một cuộc triệt thoái rối loạn còn tệ hại hơn tình trạng miền nam VN năm 75.

Tại VN, thất bại của Mỹ và việc Mỹ rút bỏ khỏi miền Nam VN ít ra cÅ©ng đã được thấy khá rõ trong vài năm, từ ngày Hiệp Định Paris được ký, mà ai cÅ©ng biết chỉ là thứ hiệp định mang lại cho Mỹ cái gọi là ‘má»™t khoảng cách cho đỡ mất mặt’ – Má»™t khoảng cách kéo dài tá»›i hÆ¡n 3 năm. Ngay cả màn cuối của bi kịch cÅ©ng đúng má»™t năm từ ngày QLVNCH rút khỏi Tống Lê Chân, tháng 4/1974 cho tá»›i tháng 4/1975.

Khi liên tưởng Afghanistan 2021 với Việt Nam 1975, nhiều người không khỏi tỏ ra thất vọng rằng nước Mỹ vẫn như thế, với chiến lược can thiệp hời hợt, chất lượng quân sự non kém, để rồi lại một lần nữa thất bại một cách nhục nhã và nặng nề. Quả thực, những gì diễn ra ở Kabul lúc này không thể không gợi nhớ đến Sài Gòn năm xưa. Và đúng là nước Mỹ vẫn như thế. Nhưng không phải hời hợt, không phải non kém, mà là, qua hàng chục năm, Mỹ vẫn vậy: rất thực tế và thực dụng.

TrÆ°á»›c tiên, cần phải Ä‘iểm lại những vấn đề địa chính trị cốt lõi xoay quanh cuá»™c chiến tranh Việt Nam 1954-1975. Lúc còn là thượng nghị sỹ, John F. Kennedy đã tin tưởng rằng Mỹ cần phải can dá»± sâu hÆ¡n vào tình hình Việt Nam, qua tuyên bố “Việt Nam đại diện cho nền tảng của Thế giá»›i Tá»± do ở Đông Nam Á, là tảng đá nêm mái vòm, là ngón tay ngăn đê vỡ.”  Và, khi Kennedy trở thành tổng thống Mỹ, đứng trÆ°á»›c những chỉ trích của Quốc há»™i về việc chi viện trợ nÆ°á»›c ngoài quá nhiều, ông tiếp tục khẳng định “nếu chúng ta ngừng giúp đỡ họ, họ sẽ thành miếng mồi ngon cho má»™t cuá»™c lật đổ ná»™i bá»™ và bị Cá»™ng sản tiếp quản, nếu chúng ta có thể giữ cho các quốc gia này tá»± do, thì chúng ta có thể duy trì được nền hòa bình và sá»± tá»± do của chính mình. Đó là tất cả những gì ná»— lá»±c viện trợ này hÆ°á»›ng đến, và tôi hy vọng rằng Mỹ và các quốc gia ngày càng thịnh vượng ở Tây Âu sẽ thá»±c hiện trách nhiệm của họ. Bằng cách này,chúng ta sẽ có thể đánh bại chủ nghÄ©a cá»™ng sản.” . Trên phÆ°Æ¡ng diện chính sách đối ngoại, các nhà lãnh đạo Mỹ thời đó, bất kể thuá»™c đảng Cá»™ng hòa hay đảng Dân chủ, đều chia sẻ má»™t niềm tin rằng nếu Việt Nam rÆ¡i vào tay chủ nghÄ©a cá»™ng sản – vốn Ä‘ang ngày càng lá»›n mạnh trên toàn cầu do Liên Xô và Trung Cá»™ng dẫn dắt – thì sẽ tạo ra những hậu quả khủng khiếp đối vá»›i thế giá»›i tá»± do và vá»›i riêng nÆ°á»›c Mỹ. Tức là, nếu tảng đá nêm bị vỡ thì mái vòm sẽ sụp, nếu rút ngón tay ra khỏi lá»— hổng thì con đê sẽ vỡ. TÆ°Æ¡ng tá»±, Liên Xô và Trung Cá»™ng đã viện trợ cho miền Bắc Việt Nam chắc chắn không phải vì những lý tưởng đại đồng cao đẹp, mà chính vì sức ảnh hưởng và sá»± lá»›n mạnh của bản thân họ. Nói má»™t cách đại khái, Việt Nam, vì vị trí địa lý của mình, đã bị chọn làm bãi chiến trường cho các tÆ° tưởng và chủ nghÄ©a, giữa má»™t bên đại diện cho cá»™ng sản và bên kia là tá»± do.

Nhắc lại hoàn cảnh trên để lý giải phần nào nguyên nhân khiến Mỹ chọn rút khỏi Việt Nam sau đó. Hãy nhìn lại sÆ¡ lược bối cảnh quốc tế vào thời Ä‘iểm cuối những năm 1960 và đầu những năm 1970. Khối quốc tế cá»™ng sản lung lay khi Liên Xô và Trung Cá»™ng nổ ra xung Ä‘á»™t, bắt đầu từ việc quân Ä‘á»™i Liên Xô tổ chức các cuá»™c tấn công hàng loạt dọc theo biên giá»›i Trung Cá»™ng năm 1968 và hai bên leo thang đối đầu. Tiếp sau đó, Henry Kissinger bí mật đến thăm Trung Cá»™ng năm 1971 để chuẩn bị cho cuá»™c gặp gỡ của Tổng thống Nixon ngay năm sau. Cái bắt tay giữa Nixon và Chu Ân Lai đã được coi là “làm lay chuyển thế giá»›i” – mà tờ New York Times bình luận là “tượng trÆ°ng cho sá»± chấm dứt tẩy chay của Mỹ đối vá»›i chính quyền cá»™ng sản của Chu” – mở đường cho Trung Cá»™ng bÆ°á»›c vào thế giá»›i của các siêu cường, hình thành nên quan hệ chính trị tam cá»±c, làm giảm đáng kể vị thế của Liên Xô, và tất nhiên, làm suy yếu khối cá»™ng sản vốn từng được coi là thống nhất. Việt Nam ở đâu trong bối cảnh ấy? Chắc chắn, trong tình hình chính trị phân cá»±c nhÆ° trên, nhu cầu ngăn chặn sá»± lá»›n mạnh của cá»™ng sản không còn cấp thiết nhÆ° những năm 1950, đồng thời, Việt Nam dần mất Ä‘i vai trò “cá»­a ngõ của chủ nghÄ©a cá»™ng sản” nhÆ° Kennedy từng khẳng định. Mối lợi của việc ở lại miền Nam Việt Nam không còn cao hÆ¡n những thiệt hại mà Mỹ phải chịu, từ những mất mát quân sá»± cho đến sá»± bất tín nhiệm và áp lá»±c đến từ phong trào phản chiến của người dân Mỹ. NhÆ° vậy, Việt Nam dần trở nên không còn đủ quan trọng trong tính toán lợi hại của Mỹ về địa chính trị nữa. Và Mỹ đã chọn rút Ä‘i, không phải ngay lập tức trong ngày 30/4/1975 nhÆ° nhiều người lầm tưởng, mà trên thá»±c tế, họ đã tuyên bố rút dần cả lá»±c lượng quân sá»± lẫn viện trợ kể từ năm 1969 – mà Nixon còn gọi quá trình này là “Việt Nam hóa cuá»™c chiến” (Vietnamization of the war), tức là, giảm dần yếu tố Mỹ khỏi cuá»™c chiến tranh.NÆ°á»›c Mỹ đã hành xá»­ má»™t cách thá»±c tế và thá»±c dụng ở chiến trường Việt Nam nhÆ° thế. Và cách hành xá»­ này, má»™t lần nữa, được thể hiện qua những gì đã và Ä‘ang xảy ra ở Afghanistan.

“Tôi không nghÄ© đó là má»™t thất bại” – Tổng thống Joe Biden  khi được George Stephanopoulos từ đài ABC hỏi rằng tình trạng hiện giờ ở Afghanistan là thất bại của hoạt Ä‘á»™ng tình báo, lên kế hoạch, thá»±c thi, hay việc phán Ä‘oán tình hình. Thá»±c tế cho thấy, Mỹ hiếm khi thành công trong việc thiết lập các nền dân chủ vá»›i thiết chế quản trị tốt lẫn quân Ä‘á»™i mạnh ở những nÆ¡i mà nÆ°á»›c này có hành Ä‘á»™ng can thiệp quân sá»±: từ việc hậu thuẫn cho chính quyền Cá»™ng hòa Miền Nam Việt Nam, đến dá»± án tái thiết Iraq, và nay là xây dá»±ng chính quyền Afghanistan. Đó có thể là những mục tiêu mà Mỹ mong muốn đạt được, nhÆ°ng chÆ°a bao giờ là Æ°u tiên hàng đầu của họ. Ưu tiên của họ, thể hiện qua Ä‘ại chiến lược (grand strategy) nhất quán từ thế ká»· này sang thế ká»· khác, là đây: “sá»­ dụng sức mạnh (quân sá»±) để bảo đảm an toàn cho nhà nÆ°á»›c”. Đó là lý do khiến Mỹ tiến vào Afghanistan: trả Ä‘Å©a cho cuá»™c tấn công 11/9, ngăn chặn mối Ä‘e dọa Ä‘ang lên của các lá»±c lượng khủng bố đối vá»›i nÆ°á»›c Mỹ, và tất nhiên, tận dụng những lợi ích kinh tế tại quốc gia này. Và đó, rất có thể, cÅ©ng là lý do khiến Biden khẳng định rằng Mỹ không thất bại ở Afghanistan, bởi vốn dÄ© họ không coi việc giành chiến thắng ở chiến trường Afghanistan là Æ°u tiên hàng đầu lúc này. Vậy rốt cuá»™c, Æ°u tiên của Mỹ lúc này là gì? Để trả lời câu hỏi đó, má»™t lần nữa, chúng ta phải nhìn vào mối bận tâm của Mỹ trong bối cảnh hiện tại. Sau khi phủ nhận rằng đây là má»™t thất bại, Tổng thống Biden đã lặp Ä‘i lặp lại má»™t ý, rằng “không có thời Ä‘iểm nào là ổn để rút Ä‘i cả” – “there was no good time to leave”. Sau hai mÆ°Æ¡i năm Mỹ há»— trợ dá»±ng nên chính quyền Afghanistan, đồng thời đổ ra hÆ¡n má»™t ngàn tá»· đô-la, và tham gia vào má»™t cuá»™c chiến gây nên cái chết của 2.448 lính Mỹ – con số được ghi nhận tính tá»›i tháng 4/2021, sá»± sụp đổ gần nhÆ° ngay tức khắc của chính quyền Afghanistan đã chứng tỏ rằng hành Ä‘á»™ng rút quân của Mỹ là tất yếu. “NhÆ° má»™t vấn đề chiến lược, không có thứ gì mà các đối thủ cạnh tranh chiến lược của chúng tôi muốn chứng kiến hÆ¡n là thấy ​​chúng tôi sa lầy và chìm vào vÅ©ng bùn ở Afghanistan trong 5, 10, 20 năm nữa. Đây không còn là lợi ích quốc gia”, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói trong má»™t cuá»™c phỏng vấn cách đây không lâu. Vậy nguồn lá»±c của Mỹ sẽ được dồn vào đâu, nếu không phải là Afghanistan? Trong tuyên bố hồi tháng TÆ° về việc rút quân khỏi Afghanistan, Tổng thống Biden thẳng thắn thừa nhận rằng “thay vì quay lại gây chiến vá»›i Taliban, chúng ta phải tập trung vào những thách thức phía trÆ°á»›c. Chúng ta phải tăng cường khả năng cạnh tranh của Mỹ để đáp ứng sá»± cạnh tranh gay gắt mà chúng ta Ä‘ang đối mặt từ má»™t Trung Cá»™ng ngày càng cÆ°Æ¡ng quyết”. NhÆ°ng kế hoạch rút quân của chính quyền TT Biden gây chấn Ä‘á»™ng lá»›n khó biện minh sá»± thất bại Ä‘ang diá»…n ra tại Afghanistan.

Chuyến đi thăm chính thức của Bộ Trưởng Quốc Phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin thời gian ngắn trước đây và bà Phó Tổng Thống Kamala Harris ở Việt Nam hiện tại đã không những xây dựng được niềm tin và làm sói mòn lòng tin từ nguyên nhân Saigon năm sụp đổ 1975 và Afghanistan hiện nay. Thời gian có thay đổi nhưng đối với các nước đang được trợ giúp của Hoa Kỳ, chắc chắn không bao giờ nghĩ đến sẽ là đồng minh của Hoa Kỳ và mãi mãi là bạn!

Thái Hóa Lộc