A phú hãn gợi nhớ Việt Nam (Thái Hóa Lộc)

A PHà HÃN GỢI NHá» VIá»T NAM Nghe âm thanh
Tuần lá» vừa qua tin tức ghi nháºn từ Afghanistan Äánh dấu má»t trong thá»i gian bi thảm và chấn Äá»ng lá»ch sá» cáºn Äại Mỹ. Äúng 46 nÄm sau khi trá»±c thÄng Mỹ bá»c dân tá» nạn từ nóc tòa Äại sứ Mỹ tại Sà igòn, tá»ng thá»ng thứ 46 cá»§a Hoa Kỳ lại cho diá» n lại tấn tuá»ng thảm hại nà y. Hình ảnh cá»§a má»t cuá»c triá»t thoái rá»i loạn còn tá» hại hÆ¡n tình trạng miá»n nam VN nÄm 75.
Tại VN, thất bại cá»§a Mỹ và viá»c Mỹ rút bá» khá»i miá»n Nam VN Ãt ra cÅ©ng Äã ÄÆ°á»£c thấy khá rõ trong và i nÄm, từ ngà y Hiá»p Äá»nh Paris ÄÆ°á»£c ký, mà ai cÅ©ng biết chá» là thứ hiá»p Äá»nh mang lại cho Mỹ cái gá»i là âmá»t khoảng cách cho Äỡ mất mặtâ – Má»t khoảng cách kéo dà i tá»i hÆ¡n 3 nÄm. Ngay cả mà n cuá»i cá»§a bi ká»ch cÅ©ng Äúng má»t nÄm từ ngà y QLVNCH rút khá»i Tá»ng Lê Chân, tháng 4/1974 cho tá»i tháng 4/1975.
Khi liên tưá»ng Afghanistan 2021 vá»i Viá»t Nam 1975, nhiá»u ngưá»i không khá»i tá» ra thất vá»ng rằng nưá»c Mỹ vẫn như thế, vá»i chiến lược can thiá»p há»i hợt, chất lượng quân sá»± non kém, Äá» rá»i lại má»t lần nữa thất bại má»t cách nhục nhã và nặng ná». Quả thá»±c, những gì diá» n ra á» Kabul lúc nà y không thá» không gợi nhá» Äến Sà i Gòn nÄm xưa. Và Äúng là nưá»c Mỹ vẫn như thế. Nhưng không phải há»i hợt, không phải non kém, mà là , qua hà ng chục nÄm, Mỹ vẫn váºy: rất thá»±c tế và thá»±c dụng.
Trưá»c tiên, cần phải Äiá»m lại những vấn Äá» Äá»a chÃnh trá» cá»t lõi xoay quanh cuá»c chiến tranh Viá»t Nam 1954-1975. Lúc còn là thượng nghá» sỹ, John F. Kennedy Äã tin tưá»ng rằng Mỹ cần phải can dá»± sâu hÆ¡n và o tình hình Viá»t Nam, qua tuyên bá» “Viá»t Nam Äại diá»n cho ná»n tảng cá»§a Thế giá»i Tá»± do á» Äông Nam Ã, là tảng Äá nêm mái vòm, là ngón tay ngÄn Äê vỡ.” Và , khi Kennedy trá» thà nh tá»ng thá»ng Mỹ, Äứng trưá»c những chá» trÃch cá»§a Quá»c há»i vá» viá»c chi viá»n trợ nưá»c ngoà i quá nhiá»u, ông tiếp tục khẳng Äá»nh “nếu chúng ta ngừng giúp Äỡ há», há» sẽ thà nh miếng má»i ngon cho má»t cuá»c láºt Äá» ná»i bá» và bá» Cá»ng sản tiếp quản, nếu chúng ta có thá» giữ cho các quá»c gia nà y tá»± do, thì chúng ta có thá» duy trì ÄÆ°á»£c ná»n hòa bình và sá»± tá»± do cá»§a chÃnh mình. Äó là tất cả những gì ná» lá»±c viá»n trợ nà y hưá»ng Äến, và tôi hy vá»ng rằng Mỹ và các quá»c gia ngà y cà ng thá»nh vượng á» Tây Ãu sẽ thá»±c hiá»n trách nhiá»m cá»§a há». Bằng cách nà y,chúng ta sẽ có thá» Äánh bại chá»§ nghÄ©a cá»ng sản.” . Trên phương diá»n chÃnh sách Äá»i ngoại, các nhà lãnh Äạo Mỹ thá»i Äó, bất ká» thuá»c Äảng Cá»ng hòa hay Äảng Dân chá»§, Äá»u chia sẻ má»t niá»m tin rằng nếu Viá»t Nam rÆ¡i và o tay chá»§ nghÄ©a cá»ng sản – vá»n Äang ngà y cà ng lá»n mạnh trên toà n cầu do Liên Xô và Trung Cá»ng dẫn dắt – thì sẽ tạo ra những háºu quả khá»§ng khiếp Äá»i vá»i thế giá»i tá»± do và vá»i riêng nưá»c Mỹ. Tức là , nếu tảng Äá nêm bá» vỡ thì mái vòm sẽ sụp, nếu rút ngón tay ra khá»i lá» há»ng thì con Äê sẽ vỡ. Tương tá»±, Liên Xô và Trung Cá»ng Äã viá»n trợ cho miá»n Bắc Viá»t Nam chắc chắn không phải vì những lý tưá»ng Äại Äá»ng cao Äẹp, mà chÃnh vì sức ảnh hưá»ng và sá»± lá»n mạnh cá»§a bản thân há». Nói má»t cách Äại khái, Viá»t Nam, vì vá» trà Äá»a lý cá»§a mình, Äã bá» chá»n là m bãi chiến trưá»ng cho các tư tưá»ng và chá»§ nghÄ©a, giữa má»t bên Äại diá»n cho cá»ng sản và bên kia là tá»± do.
Nhắc lại hoà n cảnh trên Äá» lý giải phần nà o nguyên nhân khiến Mỹ chá»n rút khá»i Viá»t Nam sau Äó. Hãy nhìn lại sÆ¡ lược bá»i cảnh quá»c tế và o thá»i Äiá»m cuá»i những nÄm 1960 và Äầu những nÄm 1970. Khá»i quá»c tế cá»ng sản lung lay khi Liên Xô và Trung Cá»ng ná» ra xung Äá»t, bắt Äầu từ viá»c quân Äá»i Liên Xô tá» chức các cuá»c tấn công hà ng loạt dá»c theo biên giá»i Trung Cá»ng nÄm 1968 và hai bên leo thang Äá»i Äầu. Tiếp sau Äó, Henry Kissinger bà máºt Äến thÄm Trung Cá»ng nÄm 1971 Äá» chuẩn bá» cho cuá»c gặp gỡ cá»§a Tá»ng thá»ng Nixon ngay nÄm sau. Cái bắt tay giữa Nixon và Chu Ãn Lai Äã ÄÆ°á»£c coi là âlà m lay chuyá»n thế giá»iâ â mà tá» New York Times bình luáºn là âtượng trưng cho sá»± chấm dứt tẩy chay cá»§a Mỹ Äá»i vá»i chÃnh quyá»n cá»ng sản cá»§a Chuâ â má» ÄÆ°á»ng cho Trung Cá»ng bưá»c và o thế giá»i cá»§a các siêu cưá»ng, hình thà nh nên quan há» chÃnh trá» tam cá»±c, là m giảm Äáng ká» vá» thế cá»§a Liên Xô, và tất nhiên, là m suy yếu khá»i cá»ng sản vá»n từng ÄÆ°á»£c coi là thá»ng nhất. Viá»t Nam á» Äâu trong bá»i cảnh ấy? Chắc chắn, trong tình hình chÃnh trá» phân cá»±c như trên, nhu cầu ngÄn chặn sá»± lá»n mạnh cá»§a cá»ng sản không còn cấp thiết như những nÄm 1950, Äá»ng thá»i, Viá»t Nam dần mất Äi vai trò âcá»a ngõ cá»§a chá»§ nghÄ©a cá»ng sảnâ như Kennedy từng khẳng Äá»nh. Má»i lợi cá»§a viá»c á» lại miá»n Nam Viá»t Nam không còn cao hÆ¡n những thiá»t hại mà Mỹ phải chá»u, từ những mất mát quân sá»± cho Äến sá»± bất tÃn nhiá»m và áp lá»±c Äến từ phong trà o phản chiến cá»§a ngưá»i dân Mỹ. Như váºy, Viá»t Nam dần trá» nên không còn Äá»§ quan trá»ng trong tÃnh toán lợi hại cá»§a Mỹ vá» Äá»a chÃnh trá» nữa. Và Mỹ Äã chá»n rút Äi, không phải ngay láºp tức trong ngà y 30/4/1975 như nhiá»u ngưá»i lầm tưá»ng, mà trên thá»±c tế, há» Äã tuyên bá» rút dần cả lá»±c lượng quân sá»± lẫn viá»n trợ ká» từ nÄm 1969 â mà Nixon còn gá»i quá trình nà y là âViá»t Nam hóa cuá»c chiếnâ (Vietnamization of the war), tức là , giảm dần yếu tá» Mỹ khá»i cuá»c chiến tranh.Nưá»c Mỹ Äã hà nh xá» má»t cách thá»±c tế và thá»±c dụng á» chiến trưá»ng Viá»t Nam như thế. Và cách hà nh xá» nà y, má»t lần nữa, ÄÆ°á»£c thá» hiá»n qua những gì Äã và Äang xảy ra á» Afghanistan.
âTôi không nghÄ© Äó là má»t thất bạiâ â Tá»ng thá»ng Joe Biden khi ÄÆ°á»£c George Stephanopoulos từ Äà i ABC há»i rằng tình trạng hiá»n giá» á» Afghanistan là thất bại cá»§a hoạt Äá»ng tình báo, lên kế hoạch, thá»±c thi, hay viá»c phán Äoán tình hình. Thá»±c tế cho thấy, Mỹ hiếm khi thà nh công trong viá»c thiết láºp các ná»n dân chá»§ vá»i thiết chế quản trá» tá»t lẫn quân Äá»i mạnh á» những nÆ¡i mà nưá»c nà y có hà nh Äá»ng can thiá»p quân sá»±: từ viá»c háºu thuẫn cho chÃnh quyá»n Cá»ng hòa Miá»n Nam Viá»t Nam, Äến dá»± án tái thiết Iraq, và nay là xây dá»±ng chÃnh quyá»n Afghanistan. Äó có thá» là những mục tiêu mà Mỹ mong muá»n Äạt ÄÆ°á»£c, nhưng chưa bao giá» là ưu tiên hà ng Äầu cá»§a há». Ưu tiên cá»§a há», thá» hiá»n qua Äại chiến lược (grand strategy) nhất quán từ thế ká»· nà y sang thế ká»· khác, là Äây: âsá» dụng sức mạnh (quân sá»±) Äá» bảo Äảm an toà n cho nhà nưá»câ. Äó là lý do khiến Mỹ tiến và o Afghanistan: trả ÄÅ©a cho cuá»c tấn công 11/9, ngÄn chặn má»i Äe dá»a Äang lên cá»§a các lá»±c lượng khá»§ng bá» Äá»i vá»i nưá»c Mỹ, và tất nhiên, táºn dụng những lợi Ãch kinh tế tại quá»c gia nà y. Và Äó, rất có thá», cÅ©ng là lý do khiến Biden khẳng Äá»nh rằng Mỹ không thất bại á» Afghanistan, bá»i vá»n dÄ© há» không coi viá»c già nh chiến thắng á» chiến trưá»ng Afghanistan là ưu tiên hà ng Äầu lúc nà y. Váºy rá»t cuá»c, ưu tiên cá»§a Mỹ lúc nà y là gì? Äá» trả lá»i câu há»i Äó, má»t lần nữa, chúng ta phải nhìn và o má»i báºn tâm cá»§a Mỹ trong bá»i cảnh hiá»n tại. Sau khi phá»§ nháºn rằng Äây là má»t thất bại, Tá»ng thá»ng Biden Äã lặp Äi lặp lại má»t ý, rằng âkhông có thá»i Äiá»m nà o là á»n Äá» rút Äi cảâ â âthere was no good time to leaveâ. Sau hai mươi nÄm Mỹ há» trợ dá»±ng nên chÃnh quyá»n Afghanistan, Äá»ng thá»i Äá» ra hÆ¡n má»t ngà n tá»· Äô-la, và tham gia và o má»t cuá»c chiến gây nên cái chết cá»§a 2.448 lÃnh Mỹ – con sá» ÄÆ°á»£c ghi nháºn tÃnh tá»i tháng 4/2021, sá»± sụp Äá» gần như ngay tức khắc cá»§a chÃnh quyá»n Afghanistan Äã chứng tá» rằng hà nh Äá»ng rút quân cá»§a Mỹ là tất yếu. “Như má»t vấn Äá» chiến lược, không có thứ gì mà các Äá»i thá»§ cạnh tranh chiến lược cá»§a chúng tôi muá»n chứng kiến hÆ¡n là thấy ââchúng tôi sa lầy và chìm và o vÅ©ng bùn á» Afghanistan trong 5, 10, 20 nÄm nữa. Äây không còn là lợi Ãch quá»c gia”, Ngoại trưá»ng Mỹ Antony Blinken nói trong má»t cuá»c phá»ng vấn cách Äây không lâu. Váºy nguá»n lá»±c cá»§a Mỹ sẽ ÄÆ°á»£c dá»n và o Äâu, nếu không phải là Afghanistan? Trong tuyên bá» há»i tháng Tư vá» viá»c rút quân khá»i Afghanistan, Tá»ng thá»ng Biden thẳng thắn thừa nháºn rằng âthay vì quay lại gây chiến vá»i Taliban, chúng ta phải táºp trung và o những thách thức phÃa trưá»c. Chúng ta phải tÄng cưá»ng khả nÄng cạnh tranh cá»§a Mỹ Äá» Äáp ứng sá»± cạnh tranh gay gắt mà chúng ta Äang Äá»i mặt từ má»t Trung Cá»ng ngà y cà ng cương quyếtâ. Nhưng kế hoạch rút quân cá»§a chÃnh quyá»n TT Biden gây chấn Äá»ng lá»n khó biá»n minh sá»± thất bại Äang diá» n ra tại Afghanistan.
Chuyến Äi thÄm chÃnh thức cá»§a Bá» Trưá»ng Quá»c Phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin thá»i gian ngắn trưá»c Äây và bà Phó Tá»ng Thá»ng Kamala Harris á» Viá»t Nam hiá»n tại Äã không những xây dá»±ng ÄÆ°á»£c niá»m tin và là m sói mòn lòng tin từ nguyên nhân Saigon nÄm sụp Äá» 1975 và Afghanistan hiá»n nay. Thá»i gian có thay Äá»i nhưng Äá»i vá»i các nưá»c Äang ÄÆ°á»£c trợ giúp cá»§a Hoa Kỳ, chắc chắn không bao giá» nghÄ© Äến sẽ là Äá»ng minh cá»§a Hoa Kỳ và mãi mãi là bạn!
Thái Hóa Lá»c