Sức mạnh của TT Trump trong chính sách đối ngoại nhiệm kỳ 2.0

Hoang Anh Tuan

14/11/2025

“…Bên cạnh đó, Washington tìm cách giảm phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc bằng việc kiểm soát đầu tư ra nước ngoài, đa dạng hóa thương mại và thúc đẩy sản xuất bán dẫn trong nước. Chính sách này nhằm ngăn rủi ro kinh tế trở thành điểm yếu chiến lược.

Theo O’Brien, cạnh tranh Hoa Kỳ – Trung Quốc là yếu tố định hình trật tự quốc tế nhiều thập kỷ tới. Chiến lược dài hạn này nhằm bảo đảm Hoa Kỳ không chỉ duy trì vị thế hiện tại mà còn tạo ra ưu thế bền vững cho giai đoạn cạnh tranh tiếp theo”.

Foreign Affairs Magazine ngày 13/11 đăng bài trao đổi dài 1h07′ và hết sức thú vị trên podcast của mình giữa Dan Curts Failen với Robert O’Brien – nguyên Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ giai đoạn 2019–2021.

O’Brien là nhân vật có vị trí đặc biệt trong việc lý giải tư duy đối ngoại của TT Trump: vừa gần gũi với trung tâm quyền lực, vừa là người trực tiếp rà soát các quyết sách lớn từ Trung Đông, Ukraine đến Trung Quốc. Bài trao đổi này trình bày cặn kẽ tư duy đổi ngoại, các trụ cột chính trong chính sách đối ngoại mới của TT Trump. Bài viết này cho thấy rõ hơn cách thức Nhà Trắng trong nhiệm kỳ II của TT Trump tìm cách tái lập ưu thế chiến lược của Hoa Kỳ trong bối cảnh thế giới biến động. Vì bài trao đổi dài và có rất nhiều điểm đáng chú ý và phục vụ nghiên cứu chuyên sâu nên tôi sẽ đăng dần làm 3 phần và tóm lược đầy đủ nhất có thể dễ bạn đọc hình dung đầy đủ tư duy và cách triển khai chính sách đối ngoại của chỉnh quyền Trump.

I. ĐIỀU CHỈNH CHIẾN LƯỢC TỔNG THỂ

1. KINH NGHIỆM QUYỀN LỰC TỪ NHIỆM KỲ ĐẦU

Nhiệm kỳ hai mang lại lợi thế rõ rệt khi TT Trump không còn phải tìm hiểu bộ máy như giai đoạn 2017–2020. Việc nắm chắc quy trình vận hành, điểm mạnh – điểm yếu của từng cơ quan, cũng như cách thức đưa chính sách vượt qua các tầng nấc thủ tục, giúp Nhà Trắng tăng tốc trong thực thi. Những lĩnh vực từng bị chậm vì tranh cãi hành chính như biên giới, thương mại và quốc phòng được triển khai quyết đoán hơn.

O’Brien nhấn mạnh rằng nhiệm kỳ mới không lập lại các phép thử chính sách và va chạm nội bộ từng thấy trong giai đoạn đầu. Kinh nghiệm sâu hơn về quyền lực hành pháp cho phép Nhà Trắng phối hợp tốt hơn với các bộ ngành, giảm xung đột và tăng tính thống nhất. Điều này đặc biệt quan trọng khi Hoa Kỳ cần phản ứng nhanh với các biến động toàn cầu.

Sự kết hợp giữa hiểu biết và quyết đoán tạo nên môi trường chính sách ổn định hơn, hạn chế tình trạng chậm trễ hoặc đan xen thông điệp. Theo O’Brien, đây là yếu tố giúp Hoa Kỳ duy trì tính nhất quán khi xử lý các hồ sơ chiến lược như Trung Quốc, Ukraine và Trung Đông trong nhiệm kỳ mới.

2. CHUYỂN TỪ Ý THỨC HỆ SANG THỰC DỤNG

O’Brien nhiều lần khẳng định chính sách đối ngoại của TT Trump không đặt trên nền tảng ý thức hệ, mà dựa trên mục tiêu cụ thể và lợi ích thực tế. Thỏa thuận giảm căng thẳng tại Ukraine, điều chỉnh lập trường về Trung Quốc hay các bước ngoại giao ở Gaza đều phản ánh cách tiếp cận linh hoạt, ưu tiên hiệu quả hơn định kiến học thuyết.

Trong thực tiễn, Nhà Trắng xác định ưu tiên theo cấp độ đe dọa, không theo cấu trúc ý thức hệ cứng nhắc. Khi chiến sự Ukraine kéo dài và tiêu hao, Hoa Kỳ chuyển trọng tâm sang biện pháp kinh tế, tận dụng sức mạnh tài chính và năng lực kiểm soát thương mại để đạt kết quả bền vững hơn so với kỳ vọng đột phá quân sự.

Cách tiếp cận thực dụng mở ra biên độ hành động lớn hơn, nhất là lúc Washington cần giảm sự phân tán nguồn lực. Nhờ đó, Hoa Kỳ có thể cân bằng mục tiêu kép: vừa giảm gánh nặng chiến sự, vừa tập trung tái thiết quốc phòng để chuẩn bị cho cạnh tranh chiến lược dài hạn.

3. TÁC ĐỘNG TỪ BIẾN ĐỘNG QUỐC TẾ

Giai đoạn 2020–2024 chứng kiến hàng loạt biến động mang tính cấu trúc: chiến sự Ukraine chưa kết thúc, khủng hoảng Trung Đông leo thang, Trung Quốc gia tăng áp lực ở Biển Đông và eo biển Đài Loan, trong khi đất hiếm trở thành biến số chiến lược toàn cầu. Những diễn biến này dẫn tới yêu cầu tái định vị chính sách tổng thể của Hoa Kỳ.

O’Brien cho rằng Washington phải sắp xếp ưu tiên theo trật tự rõ ràng: Ukraine trước, Trung Đông kế tiếp, và Trung Quốc là hồ sơ dài hạn nhất. Cách sắp xếp này nhằm tránh tình trạng Hoa Kỳ cùng lúc mở rộng quá nhiều mặt trận khi năng lực quân sự và chuỗi cung ứng chưa hoàn toàn tái cấu trúc.

Hệ quả là Nhà Trắng giảm tông đối đầu trực tiếp với Bắc Kinh, trong khi vẫn duy trì các biện pháp cứng như kiểm soát công nghệ và giám sát đầu tư. Đây là chiến lược “giảm căng thẳng chiến thuật – duy trì cạnh tranh chiến lược”.

4. SỰ PHÂN QUYỀN CHO BỘ NGOẠI GIAO

Một điểm mới trong nhiệm kỳ này là giảm sự tập trung quá mức vào Hội đồng An ninh Quốc gia, thay vào đó trao nhiều quyền chủ động hơn cho Bộ Ngoại giao, Quốc phòng, Thương mại và các cơ quan chức năng. O’Brien đánh giá đây là chuyển động quan trọng để tăng tốc độ xử lý hồ sơ đối ngoại.

Cách phân quyền này cho phép các bộ ngành hành động linh hoạt dựa trên chuyên môn thực tế, giảm nguy cơ ùn tắc tại Nhà Trắng. Việc ra quyết định được chia tầng rõ ràng, hạn chế xung đột nội bộ và nâng cao chất lượng tham mưu.

Nhờ vậy, Washington có thể duy trì tốc độ phản ứng phù hợp trước các biến động nhanh như xung đột khu vực, rủi ro chuỗi cung ứng hay tranh chấp thương mại. O’Brien xem đây là một phần của cải cách cấu trúc giúp chính sách đối ngoại vận hành mạch lạc hơn.

5. “HÒA BÌNH THÔNG QUA SỨC MẠNH”

Nguyên tắc này tiếp tục được O’Brien xem như trụ cột của tư duy chiến lược mới. Hoa Kỳ đầu tư mạnh vào năng lực răn đe: từ phòng thủ tên lửa, trang bị tàu ngầm hạt nhân, sản xuất B-21, đến việc đưa ngân sách quốc phòng vượt ngưỡng 900 tỷ USD.

Theo tinh thần đó, mục tiêu không phải gây chiến mà là ngăn chiến tranh. Khi đối thủ nhận thấy chi phí leo thang quá lớn, khả năng tính toán sai lầm giảm đáng kể. Cách tiếp cận này tạo nền tảng cho ổn định chiến lược, đặc biệt tại các điểm nóng.

Việc tăng cường sức mạnh quân sự giúp Hoa Kỳ chủ động hơn khi phải cùng lúc xử lý nhiều thách thức từ Ukraine, Trung Đông đến Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Đây là nền tảng để thực thi chiến lược cạnh tranh dài hạn với Trung Quốc.

6. GIỚI HẠN CỦA CAN THIỆP QUÂN SỰ

Dù mở rộng năng lực răn đe, TT Trump tránh triển khai quân sự trực tiếp đối đầu với Nga hay Trung Quốc. O’Brien nhấn mạnh rằng xung đột giữa các cường quốc hạt nhân là rủi ro tối hậu cần tránh bằng mọi giá.

Thay vì can thiệp quân sự, Hoa Kỳ ưu tiên biện pháp kinh tế, trừng phạt tài chính, kiểm soát công nghệ, hạn chế đầu tư và sử dụng mạng lưới liên minh để gia tăng sức ép gián tiếp. Đây là hình thức cạnh tranh hiệu quả và ít rủi ro hơn so với đối đầu vũ trang.

Mô hình này phản ánh tư duy đối ngoại thực dụng: kết hợp sức mạnh cứng và mềm, tối ưu hóa đòn bẩy mà không đẩy tình hình vào kịch bản leo thang mất kiểm soát.

II. CHIẾN L LƯỢC ĐỐI VỚI TRUNG QUỐC: ỔN ĐỊNH CÓ ĐIỀU KIỆN

1. TRÁNH XUNG ĐỘT KHI CÒN NHIỀU ĐIỂM NÓNG

O’Brien cho rằng việc TT Trump hạ tông đối đầu với Bắc Kinh là sự điều chỉnh chiến thuật khi Hoa Kỳ đang phải chia sẻ nguồn lực cho Ukraine và Trung Đông. Trong bối cảnh hai khu vực này còn phức tạp, Washington tránh mở thêm một mặt trận căng thẳng với Trung Quốc. Việc giảm căng thẳng không đồng nghĩa thay đổi lập trường chiến lược, mà nhằm tránh rơi vào thế phải xử lý ba khủng hoảng cùng lúc.

Mục tiêu trong giai đoạn này là duy trì ổn định có điều kiện, tạo khoảng thời gian để Hoa Kỳ củng cố năng lực quân sự, tái cơ cấu công nghiệp quốc phòng và tăng cường hiện diện hải quân ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Điều kiện then chốt là Bắc Kinh không có hành động quân sự với Đài Loan hoặc Philippines. Sự ổn định chỉ được duy trì chừng nào Trung Quốc không vượt qua các lằn ranh đỏ đó.

Theo O’Brien, TT Trump nhìn nhận cạnh tranh với Trung Quốc là cuộc chơi dài hạn. Chiến lược tránh xung đột chỉ là bước tạm thời trong quá trình xây dựng thế cân bằng mới, góp phần chuẩn bị cho giai đoạn cạnh tranh sâu hơn về công nghệ, quân sự và ảnh hưởng toàn cầu.

2. TÁC ĐỘNG TỪ KHỦNG HOẢNG ĐẤT HIẾM

Khủng hoảng đất hiếm bộc lộ mức độ phụ thuộc của Hoa Kỳ vào Trung Quốc, quốc gia nắm 70% sản lượng khai thác và 85% tinh luyện toàn cầu. Khi căng thẳng thương mại gia tăng, Bắc Kinh siết nguồn cung với một số nguyên liệu nhạy cảm, tạo cú sốc lớn với các chuỗi sản xuất của Mỹ. Đòn đáp trả này tác động mạnh vào các ngành công nghệ cao.

O’Brien thừa nhận mức độ ảnh hưởng vượt xa dự đoán của Nhà Trắng. Ngành ô tô điện, pin, năng lượng gió, quốc phòng và chip chứng kiến chi phí tăng nhanh, kéo theo sự đình trệ trong nhiều kế hoạch mở rộng. Đây được xem như lời cảnh báo chiến lược buộc Washington phải xem xét lại cấu trúc phụ thuộc lâu nay.

Từ kinh nghiệm này, Hoa Kỳ coi đất hiếm là một “lỗ hổng chiến lược” cần khắc phục trước khi mở rộng đối đầu với Bắc Kinh. Washington nhận thức rõ rằng không thể tiến hành cạnh tranh cường độ cao nếu chuỗi cung ứng cốt lõi vẫn nằm trong tay Trung Quốc.

3. NỖ LỰC TÁI CẤU TRÚC CHUỖI CUNG ỨNG

Để giải quyết rủi ro, Hoa Kỳ đã thúc đẩy các thỏa thuận khai khoáng với Malaysia, Papua New Guinea, Úc, Greenland và làm việc với Đan Mạch về quyền khai thác tiềm năng tại Bắc Cực. Mục tiêu là tạo mạng lưới cung ứng mới, giảm dần sự chi phối của Bắc Kinh. Đây là phần quan trọng của chiến lược đa dạng hóa khoáng sản chiến lược.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất không nằm ở khai thác mà ở tinh luyện. Công nghệ tinh luyện cần nhiều hóa chất gây ô nhiễm, khiến việc cấp phép xây dựng nhà máy tại Hoa Kỳ rất khó khăn. Do đó, Washington triển khai ưu đãi thuế và trợ cấp công nghiệp để thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào các quốc gia đối tác có khung pháp lý linh hoạt hơn.

O’Brien dự đoán trong vòng ba năm, Hoa Kỳ có thể giảm đáng kể mức độ phụ thuộc vào Trung Quốc. Một chuỗi cung ứng bán tự chủ sẽ giúp Washington tăng đòn bẩy đàm phán trong các lần căng thẳng thương mại tương lai và củng cố vị thế chiến lược.

4. DUY TRÌ KHUNG KIỂM SOÁT CÔNG NGHỆ

Hoa Kỳ tiếp tục duy trì cơ chế kiểm soát nghiêm ngặt với chip dưới 2nm, thiết bị EUV và các công nghệ AI phục vụ phát triển vũ khí thế hệ mới. Đây là cách Washington làm chậm quá trình hiện đại hóa quân sự của Trung Quốc mà không cần đối đầu trực tiếp. Kiểm soát công nghệ được coi là một trong những công cụ hiệu quả nhất.

Tuy nhiên, Washington vẫn cho phép xuất khẩu một số loại chip đời cũ sang Trung Quốc để giữ ổn định kinh tế cho doanh nghiệp Mỹ. Điều này phản ánh cách tiếp cận “kìm hãm có tính toán”: hạn chế phần công nghệ ảnh hưởng tới an ninh nhưng duy trì các hoạt động thương mại có lợi ích kinh tế.

Theo O’Brien, ưu thế công nghệ cao là nền tảng quan trọng nhất trong cạnh tranh dài hạn. Nếu giữ được khoảng cách này, Hoa Kỳ có thể duy trì ưu thế chiến lược mà không cần đầu tư quân sự vượt mức.

5. QUAN HỆ GIỮA LÃNH ĐẠO HAI NƯỚC

O’Brien cho biết TT Trump duy trì được kênh trao đổi cá nhân với CT Tập Cận Bình, qua đó tạo “điểm tựa tâm lý” giúp hai bên tránh hiểu nhầm. Các cuộc trao đổi trực tiếp giúp làm rõ giới hạn chiến lược và giảm nguy cơ leo thang ngoài ý muốn trong các tình huống nhạy cảm.

Dù vậy, ông nhấn mạnh rằng quan hệ cá nhân không làm giảm tính cạnh tranh giữa hai nước. Các lĩnh vực như chip, AI, năng lượng mới, an ninh mạng và chuỗi cung ứng vẫn duy trì mức đối đầu rất cao. Đối thoại đóng vai trò giảm rủi ro chứ không thay đổi bản chất cạnh tranh.

Nhà Trắng coi duy trì kênh trao đổi cấp cao là yếu tố thiết yếu của ổn định có điều kiện. Chừng nào hai bên còn trao đổi trực tiếp, nguy cơ tính toán sai tại Đài Loan và Biển Đông sẽ được hạn chế đáng kể.

6. CẠNH TRANH DÀI HẠN

O’Brien nhấn mạnh Hoa Kỳ cần một chiến lược tối thiểu 10 năm để duy trì ưu thế trước Trung Quốc. Điều này bao gồm đổi mới công nghệ, tăng chi tiêu quốc phòng, phát triển hạm đội mới và củng cố các liên minh chủ chốt ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Bên cạnh đó, Washington tìm cách giảm phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc bằng việc kiểm soát đầu tư ra nước ngoài, đa dạng hóa thương mại và thúc đẩy sản xuất bán dẫn trong nước. Chính sách này nhằm ngăn rủi ro kinh tế trở thành điểm yếu chiến lược.

Link podcast dưới đây:

Tags:

Hoa Kỳ Hoàng Anh Tuấn

About Báo Quốc Dân
Báo Quốc Dân ra đời như một trong những nỗ lực cụ thể của sự kết hợp chung của tiếng nói Quốc dân Việt. Báo Quốc Dân xuất phát từ những tấm lòng yêu thương đất nước chân thành, cùng những ý chí muốn hiến dâng tâm tư, trí tuệ và thân xác cho khát vọng của TOÀN THỂ QUỐC DÂN VIỆT.