BRI của Trung Quốc đe dọa an ninh Châu Âu – Cái nhìn sâu hơn về ‘đường chín đoạn’


BRI của Trung Quốc đe dọa an ninh Châu Âu - Cái nhìn sâu hơn về ‘đường chín đoạn’

Thủ tướng Đức Angela Merkel, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và các nhà lãnh đạo EU khác phát biểu với giới truyền thông sau cuộc họp của các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu tại Phủ Thủ tướng vào ngày 29 tháng 6 năm 2017 tại Berlin, Đức (Ảnh của Sean Gallup / Getty Images)

Trần Đức • 20:25, 13/11/20• 610 lượt xem

Bản chất hiếu chiến của Trung Quốc ở Biển Đông có thể châm ngòi cho xung đột giữa các quốc gia giáp biển, đặc biệt là khu vực Đông Nam Á; trong đó, Trung Quốc và ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ hai và thứ ba của EU. Vì vậy, điều tối quan trọng đối với EU là khu vực ASEAN vẫn ổn định và hòa bình.

Kể từ khi Trung Quốc triển khai Sáng kiến ​​Vành Ä‘ai và Con đường (BRI), các nhà hoạch định chính sách đã đặt câu hỏi về độ bền và lợi ích kinh tế tích cá»±c cá»§a “tập hợp đầu tư chiến lược khổng lồ này” vào cÆ¡ sở hạ tầng trên khắp thế giá»›i. 

‘Sự tích’ đường chín đoạn’

BRI đã đạt được những kết quả cụ thể gì trong các mục tiêu chính trị chiến lược của Trung Quốc?

Nhiều thành viên cá»§a BRI, El Salvador và các nước khác, đã chuyển từ sá»± công nhận cá»§a họ đối vá»›i Đài Loan thành á»§ng há»™ “Má»™t Trung Quốc”. Các nước này cÅ©ng bắt đầu á»§ng há»™ những ná»— lá»±c cá»§a Trung Quốc trong việc gia tăng ảnh hưởng trên Biển Đông – nÆ¡i Bắc Kinh Ä‘ang xây dá»±ng các đảo nhân tạo và thúc đẩy đường chín Ä‘oạn. 

Đường chín Ä‘oạn là yêu sách lãnh thổ cá»§a Trung Quốc trên biển, khu vá»±c này chiếm 3,4 nghìn tá»· USD má»—i năm, và là nÆ¡i “che chở” các nguồn tài nguyên dầu khí phong phú bên dưới bề mặt cá»§a nó. 

Tuyên bố chủ quyền đường chín đoạn của Bắc Kinh đã tạo ra xung đột với các quốc gia trong khu vực như Brunei, Philippines, Malaysia, Việt Nam và Indonesia, những nước có yêu sách lãnh thổ của riêng họ (mặc dù không rộng rãi như Trung Quốc) trên biển.

BRI ‘vây’ khối 16+1, Bắc Kinh bành trướng Biển Đông – EU chỉ có thể ‘khoanh tay đứng nhìn’? 

BRI là má»™t vấn đề nan giải đối vá»›i Liên minh châu Âu (EU) vì nó mở rá»™ng đến 16 quốc gia ở Trung và Đông Âu (CEEE), trong đó 11 nước là thành viên EU và 5 nước còn lại là các nước Tây-Balkan. Do đó, EU, vá»›i tư cách là má»™t khối, không thể tố cáo những ná»— lá»±c cá»§a Trung Quốc trên biển vì sá»± Ä‘oàn kết cá»§a các thành viên CEEE. Điều này có thể ảnh hưởng đến an ninh cá»§a khối theo má»™t số cách. Thá»§ tướng Cá»™ng hòa Nhân dân Trung Hoa, Lý Khắc Cường, phát biểu trong chuyến thăm công trường xây dá»±ng cây cầu nối bán đảo Peljesac cá»§a Croatia vá»›i phần còn lại cá»§a bờ biển và đất liền Croatia vào ngày 11 tháng 4 năm 2019. – Cây cầu hiện là công trình kiến trúc lá»›n nhất được xây dá»±ng ở Châu Âu (Ảnh cá»§a ELVIS BARUKCIC / AFP qua Getty Images)

Thứ nhất, bản chất hiếu chiến của Trung Quốc ở Biển Đông có thể châm ngòi cho xung đột giữa các quốc gia giáp biển. Trung Quốc và các nước thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) là đối tác thương mại lớn thứ hai và thứ ba của EU. Do đó, điều tối quan trọng đối với EU là khu vực ASEAN vẫn ổn định và hòa bình. Ngoài ra, EU nên bảo vệ sự phân chia chủ quyền trên biển bình đẳng đối với khu vực các nước ASEAN.

EU chá»§ yếu bao gồm các cường quốc cỡ trung bình và nhỏ, theo cách cá nhân, thì má»—i quốc gia EU không thể đối đầu vá»›i má»™t “kẻ khổng lồ” như Trung Quốc. Thay vào đó, họ chỉ có thể bảo vệ lợi ích thương mại cá»§a mình thông qua EU – vá»›i tư cách thể chế – nhưng quan trọng hÆ¡n vá»›i vị thế địa chính trị.

Các quốc gia có thể phát huy ảnh hưởng này vì EU có ảnh hưởng ngoại giao “cứng và mềm” thông qua sá»± thống nhất cá»§a mình. EU là khối thương mại và là nền kinh tế lá»›n nhất thế giá»›i, có chi tiêu quốc phòng lá»›n thứ hai trên thế giá»›i. 

Để tận dụng sức mạnh này, EU cần phải là má»™t khối thống nhất. Vá»›i tư cách là má»™t khối, các cường quốc này phù hợp vá»›i phương hướng cá»§a Hoa Kỳ, có thể tham gia vào các biện pháp ngoại giao hiệu quả để ổn định khu vá»±c. 

Thứ hai, nếu EU mất Ä‘i sá»± á»§ng há»™ ngoại giao toàn cầu – trong sứ mệnh đảm bảo chá»§ quyền trên Biển Đông giữa các nước có chung biên giá»›i theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) – Ä‘iều này sẽ làm suy yếu tính hợp pháp cá»§a các thể chế quốc tế mà EU á»§ng há»™. 

Các thể chế quốc tế suy yếu sẽ làm giảm sá»± ổn định toàn cầu, dẫn đến xung đột giữa và trong các quốc gia. Căng thẳng gia tăng ở các khu vá»±c khác trên thế giá»›i ảnh hưởng tiêu cá»±c đến các vấn đề an ninh ở các nước châu Âu, thông qua việc gia tăng chá»§ nghÄ©a khá»§ng bố từ các khu vá»±c này trên thế giá»›i. 

Cuộc chiến chống lại BRI của EU

Để giải quyết vấn đề này, EU đã phát hành má»™t báo cáo, trong đó chỉ trích BRI là các dá»± án không có tính bền vững đối vá»›i nền kinh tế, môi trường, tài chính và phúc lợi xã há»™i cá»§a các thành viên tham dá»± vào. Báo cáo cÅ©ng chỉ trích Trung Quốc phân biệt đối xá»­ vá»›i các doanh nghiệp EU và quy trình đấu thầu thiếu minh bạch. Thá»§ tướng Hungary Viktor Orban, Tổng thống Cá»™ng hòa Síp Nicos Anastasiades, Thá»§ tướng Anh Boris Johnson và Thá»§ tướng Đức Angela Merkel phát biểu trong Há»™i nghị thượng đỉnh Liên minh châu Âu tại Trụ sở Liên minh châu Âu ở Brussels vào ngày 17 tháng 10 năm 2019. (Ảnh John THYS / AFP / Getty Images)

Ngoài ra, EU đã phát hành má»™t chiến lược kết nối EU-châu Á để chống lại BRI. Liên lạc chung này thúc đẩy các nguyên tắc cá»§a trật tá»± quốc tế dá»±a trên luật lệ và kết nối bền vững, và đặc biệt đề cập đến má»™t sân chÆ¡i bình đẳng liên quan đến đầu tư nước ngoài giữa châu Á và châu Âu. 

Để thúc đẩy các nguyên tắc này, EU kết hợp các nguồn lá»±c tài chính từ khu vá»±c tư nhân và Kế hoạch Đầu tư Bên ngoài cá»§a EU. Đối vá»›i Biển Đông, EU đã tương đối thụ động trong cách tiếp cận rá»™ng hÆ¡n, khi muốn triển khai phương thức ngoại giao hòa bình để giải quyết tranh chấp. 

Mặc dù đây có thể là lá»±a chọn ít đối đầu nhất, nhưng nó không ngăn chặn được các mối Ä‘e dọa từ Bắc Kinh – vốn có thể phát sinh từ cách tiếp cận thụ động.

Với Bắc Kinh, có thể ngoại giao ‘hòa bình’?

Vì vậy, các giải pháp tiếp theo là gì? Hầu hết các quốc gia Trung và Đông Âu thuá»™c khối 16+1 – các quốc gia được Trung Quốc tiếp cận để thiết lập quan hệ kinh tế mạnh mẽ hÆ¡n, liên kết vá»›i Trung Quốc vì nhu cầu cần thiết. 

Do đó, EU phải sẵn sàng (ở má»™t mức độ nào đó) để phù hợp vá»›i các khoản đầu tư cá»§a Trung Quốc và các nước như vậy nên thúc giục Ngân hàng Đầu tư Châu Âu tài trợ cho các dá»± án cÆ¡ sở hạ tầng lá»›n ở các nước này. Ví dụ, mặc dù đã ký má»™t bản ghi nhá»› vá»›i má»™t công ty Trung Quốc, vẫn có má»™t cuá»™c đấu thầu công khai cho nhà máy thá»§y Ä‘iện Tarnita-Lapustesti cá»§a Romania. 

Điều này mang lại cÆ¡ há»™i cho EU để giành lại sá»± liên kết và lòng tin cá»§a các thành viên, đặc biệt là khi chính Romania tuyên bố rằng: â€œChúng tôi đã ký má»™t bản ghi nhá»› vá»›i đối tác Trung Quốc về việc xây dá»±ng công trình, nhưng chúng tôi tôn trọng nguyên tắc minh bạch cá»§a châu Âu và đây là lý do tại sao chúng tôi đấu thầu dá»± án”.

EU nên chủ động thể hiện xu hướng giúp đỡ các thành viên khác của khối 16+1 để giảm ảnh hưởng của Trung Quốc.

HÆ¡n nữa, EU không nên giá»›i hạn các ná»— lá»±c cá»§a mình ở Biển Đông như là sá»± “can dá»± ngoại giao”. Thay vào đó, EU nên kiên trì thúc đẩy UNCLOS trong các tuyên bố chung công khai và mở các cuá»™c Ä‘iều tra đối vá»›i các tuyên bố cá»§a tất cả các bên theo UNCLOS. 

Ngoài ra, EU nên tham gia vào các biện pháp ngoại giao mạnh mẽ hÆ¡n, thông qua việc triển khai các tàu hải quân cá»§a họ ở Biển Đông để thể hiện quyết tâm đối vá»›i việc duy trì luật hàng hải quốc tế ở tất cả các nÆ¡i trên thế giá»›i. 

Cuối cùng, EU có thể ngừng hợp tác quân sự, chặn tàu Trung Quốc từ các cảng châu Âu và tăng cường hợp tác với các nước ASEAN để củng cố tuyên bố chủ quyền của họ trên biển.

Tác giả: Moos Hulsebosch – Thạc sÄ© An ninh quốc tế tại Sciences Po Paris, chuyên nghiên cứu về Ngoại giao và Tình báo, địa chính trị, chính trị Mỹ Latinh, các vấn đề đối ngoại cá»§a Trung Quốc, các chiến lược lá»›n cÅ©ng như chính trị và đối ngoại cá»§a Hoa Kỳ.

Trần Đức

Tags:

Comments are closed.