Stop Expansionism - Chống Bành Trướng

Thủ tướng Đức Angela Merkel, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và các nhà lãnh đạo EU khác phát biểu với giới truyền thông sau cuộc họp của các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu tại Phủ Thủ tướng vào ngày 29 tháng 6 năm 2017 tại Berlin, Đức (Ảnh của Sean Gallup / Getty Images)

Trần Đức • 20:25, 13/11/20• 610 lượt xem

Bản chất hiếu chiến của Trung Quốc ở Biển Đông có thể châm ngòi cho xung đột giữa các quốc gia giáp biển, đặc biệt là khu vực Đông Nam Á; trong đó, Trung Quốc và ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ hai và thứ ba của EU. Vì vậy, điều tối quan trọng đối với EU là khu vực ASEAN vẫn ổn định và hòa bình.

Kể từ khi Trung Quốc triển khai Sáng kiến ​​Vành Ä‘ai và Con đường (BRI), các nhà hoạch định chính sách đã đặt câu hỏi về Ä‘á»™ bền và lợi ích kinh tế tích cá»±c của “tập hợp đầu tÆ° chiến lược khổng lồ này” vào cÆ¡ sở hạ tầng trên khắp thế giá»›i. 

‘Sự tích’ đường chín đoạn’

BRI đã đạt được những kết quả cụ thể gì trong các mục tiêu chính trị chiến lược của Trung Quốc?

Nhiều thành viên của BRI, El Salvador và các nÆ°á»›c khác, đã chuyển từ sá»± công nhận của họ đối vá»›i Đài Loan thành ủng há»™ “Má»™t Trung Quốc”. Các nÆ°á»›c này cÅ©ng bắt đầu ủng há»™ những ná»— lá»±c của Trung Quốc trong việc gia tăng ảnh hưởng trên Biển Đông – nÆ¡i Bắc Kinh Ä‘ang xây dá»±ng các đảo nhân tạo và thúc đẩy đường chín Ä‘oạn. 

Đường chín Ä‘oạn là yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc trên biển, khu vá»±c này chiếm 3,4 nghìn tá»· USD má»—i năm, và là nÆ¡i “che chở” các nguồn tài nguyên dầu khí phong phú bên dÆ°á»›i bề mặt của nó. 

Tuyên bố chủ quyền đường chín đoạn của Bắc Kinh đã tạo ra xung đột với các quốc gia trong khu vực như Brunei, Philippines, Malaysia, Việt Nam và Indonesia, những nước có yêu sách lãnh thổ của riêng họ (mặc dù không rộng rãi như Trung Quốc) trên biển.

BRI ‘vây’ khối 16+1, Bắc Kinh bành trÆ°á»›ng Biển Đông – EU chỉ có thể ‘khoanh tay đứng nhìn’? 

BRI là má»™t vấn đề nan giải đối vá»›i Liên minh châu Âu (EU) vì nó mở rá»™ng đến 16 quốc gia ở Trung và Đông Âu (CEEE), trong đó 11 nÆ°á»›c là thành viên EU và 5 nÆ°á»›c còn lại là các nÆ°á»›c Tây-Balkan. Do đó, EU, vá»›i tÆ° cách là má»™t khối, không thể tố cáo những ná»— lá»±c của Trung Quốc trên biển vì sá»± Ä‘oàn kết của các thành viên CEEE. Điều này có thể ảnh hưởng đến an ninh của khối theo má»™t số cách. Thủ tÆ°á»›ng Cá»™ng hòa Nhân dân Trung Hoa, Lý Khắc Cường, phát biểu trong chuyến thăm công trường xây dá»±ng cây cầu nối bán đảo Peljesac của Croatia vá»›i phần còn lại của bờ biển và đất liền Croatia vào ngày 11 tháng 4 năm 2019. – Cây cầu hiện là công trình kiến trúc lá»›n nhất được xây dá»±ng ở Châu Âu (Ảnh của ELVIS BARUKCIC / AFP qua Getty Images)

Thứ nhất, bản chất hiếu chiến của Trung Quốc ở Biển Đông có thể châm ngòi cho xung đột giữa các quốc gia giáp biển. Trung Quốc và các nước thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) là đối tác thương mại lớn thứ hai và thứ ba của EU. Do đó, điều tối quan trọng đối với EU là khu vực ASEAN vẫn ổn định và hòa bình. Ngoài ra, EU nên bảo vệ sự phân chia chủ quyền trên biển bình đẳng đối với khu vực các nước ASEAN.

EU chủ yếu bao gồm các cường quốc cỡ trung bình và nhỏ, theo cách cá nhân, thì má»—i quốc gia EU không thể đối đầu vá»›i má»™t “kẻ khổng lồ” nhÆ° Trung Quốc. Thay vào đó, họ chỉ có thể bảo vệ lợi ích thÆ°Æ¡ng mại của mình thông qua EU – vá»›i tÆ° cách thể chế – nhÆ°ng quan trọng hÆ¡n vá»›i vị thế địa chính trị.

Các quốc gia có thể phát huy ảnh hưởng này vì EU có ảnh hưởng ngoại giao “cứng và mềm” thông qua sá»± thống nhất của mình. EU là khối thÆ°Æ¡ng mại và là nền kinh tế lá»›n nhất thế giá»›i, có chi tiêu quốc phòng lá»›n thứ hai trên thế giá»›i. 

Để tận dụng sức mạnh này, EU cần phải là má»™t khối thống nhất. Vá»›i tÆ° cách là má»™t khối, các cường quốc này phù hợp vá»›i phÆ°Æ¡ng hÆ°á»›ng của Hoa Kỳ, có thể tham gia vào các biện pháp ngoại giao hiệu quả để ổn định khu vá»±c. 

Thứ hai, nếu EU mất Ä‘i sá»± ủng há»™ ngoại giao toàn cầu – trong sứ mệnh đảm bảo chủ quyền trên Biển Đông giữa các nÆ°á»›c có chung biên giá»›i theo Công Æ°á»›c Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) – Ä‘iều này sẽ làm suy yếu tính hợp pháp của các thể chế quốc tế mà EU ủng há»™. 

Các thể chế quốc tế suy yếu sẽ làm giảm sá»± ổn định toàn cầu, dẫn đến xung Ä‘á»™t giữa và trong các quốc gia. Căng thẳng gia tăng ở các khu vá»±c khác trên thế giá»›i ảnh hưởng tiêu cá»±c đến các vấn đề an ninh ở các nÆ°á»›c châu Âu, thông qua việc gia tăng chủ nghÄ©a khủng bố từ các khu vá»±c này trên thế giá»›i. 

Cuộc chiến chống lại BRI của EU

Để giải quyết vấn đề này, EU đã phát hành má»™t báo cáo, trong đó chỉ trích BRI là các dá»± án không có tính bền vững đối vá»›i nền kinh tế, môi trường, tài chính và phúc lợi xã há»™i của các thành viên tham dá»± vào. Báo cáo cÅ©ng chỉ trích Trung Quốc phân biệt đối xá»­ vá»›i các doanh nghiệp EU và quy trình đấu thầu thiếu minh bạch. Thủ tÆ°á»›ng Hungary Viktor Orban, Tổng thống Cá»™ng hòa Síp Nicos Anastasiades, Thủ tÆ°á»›ng Anh Boris Johnson và Thủ tÆ°á»›ng Đức Angela Merkel phát biểu trong Há»™i nghị thượng đỉnh Liên minh châu Âu tại Trụ sở Liên minh châu Âu ở Brussels vào ngày 17 tháng 10 năm 2019. (Ảnh John THYS / AFP / Getty Images)

Ngoài ra, EU đã phát hành má»™t chiến lược kết nối EU-châu Á để chống lại BRI. Liên lạc chung này thúc đẩy các nguyên tắc của trật tá»± quốc tế dá»±a trên luật lệ và kết nối bền vững, và đặc biệt đề cập đến má»™t sân chÆ¡i bình đẳng liên quan đến đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài giữa châu Á và châu Âu. 

Để thúc đẩy các nguyên tắc này, EU kết hợp các nguồn lá»±c tài chính từ khu vá»±c tÆ° nhân và Kế hoạch Đầu tÆ° Bên ngoài của EU. Đối vá»›i Biển Đông, EU đã tÆ°Æ¡ng đối thụ Ä‘á»™ng trong cách tiếp cận rá»™ng hÆ¡n, khi muốn triển khai phÆ°Æ¡ng thức ngoại giao hòa bình để giải quyết tranh chấp. 

Mặc dù đây có thể là lá»±a chọn ít đối đầu nhất, nhÆ°ng nó không ngăn chặn được các mối Ä‘e dọa từ Bắc Kinh – vốn có thể phát sinh từ cách tiếp cận thụ Ä‘á»™ng.

Với Bắc Kinh, có thể ngoại giao ‘hòa bình’?

Vì vậy, các giải pháp tiếp theo là gì? Hầu hết các quốc gia Trung và Đông Âu thuá»™c khối 16+1 – các quốc gia được Trung Quốc tiếp cận để thiết lập quan hệ kinh tế mạnh mẽ hÆ¡n, liên kết vá»›i Trung Quốc vì nhu cầu cần thiết. 

Do đó, EU phải sẵn sàng (ở má»™t mức Ä‘á»™ nào đó) để phù hợp vá»›i các khoản đầu tÆ° của Trung Quốc và các nÆ°á»›c nhÆ° vậy nên thúc giục Ngân hàng Đầu tÆ° Châu Âu tài trợ cho các dá»± án cÆ¡ sở hạ tầng lá»›n ở các nÆ°á»›c này. Ví dụ, mặc dù đã ký má»™t bản ghi nhá»› vá»›i má»™t công ty Trung Quốc, vẫn có má»™t cuá»™c đấu thầu công khai cho nhà máy thủy Ä‘iện Tarnita-Lapustesti của Romania. 

Điều này mang lại cÆ¡ há»™i cho EU để giành lại sá»± liên kết và lòng tin của các thành viên, đặc biệt là khi chính Romania tuyên bố rằng: â€œChúng tôi đã ký má»™t bản ghi nhá»› vá»›i đối tác Trung Quốc về việc xây dá»±ng công trình, nhÆ°ng chúng tôi tôn trọng nguyên tắc minh bạch của châu Âu và đây là lý do tại sao chúng tôi đấu thầu dá»± án”.

EU nên chủ động thể hiện xu hướng giúp đỡ các thành viên khác của khối 16+1 để giảm ảnh hưởng của Trung Quốc.

HÆ¡n nữa, EU không nên giá»›i hạn các ná»— lá»±c của mình ở Biển Đông nhÆ° là sá»± “can dá»± ngoại giao”. Thay vào đó, EU nên kiên trì thúc đẩy UNCLOS trong các tuyên bố chung công khai và mở các cuá»™c Ä‘iều tra đối vá»›i các tuyên bố của tất cả các bên theo UNCLOS. 

Ngoài ra, EU nên tham gia vào các biện pháp ngoại giao mạnh mẽ hÆ¡n, thông qua việc triển khai các tàu hải quân của họ ở Biển Đông để thể hiện quyết tâm đối vá»›i việc duy trì luật hàng hải quốc tế ở tất cả các nÆ¡i trên thế giá»›i. 

Cuối cùng, EU có thể ngừng hợp tác quân sự, chặn tàu Trung Quốc từ các cảng châu Âu và tăng cường hợp tác với các nước ASEAN để củng cố tuyên bố chủ quyền của họ trên biển.

Tác giả: Moos Hulsebosch – Thạc sÄ© An ninh quốc tế tại Sciences Po Paris, chuyên nghiên cứu về Ngoại giao và Tình báo, địa chính trị, chính trị Mỹ Latinh, các vấn đề đối ngoại của Trung Quốc, các chiến lược lá»›n cÅ©ng nhÆ° chính trị và đối ngoại của Hoa Kỳ.

Trần Đức

Tags: BRI Trung Cộng