BRI của Trung Quốc đe dọa an ninh Châu Âu – Cái nhìn sâu hơn về ‘đường chín đoạn’

Thá»§ tưá»ng Äức Angela Merkel, Tá»ng thá»ng Pháp Emmanuel Macron và các nhà lãnh Äạo EU khác phát biá»u vá»i giá»i truyá»n thông sau cuá»c há»p cá»§a các nhà lãnh Äạo Liên minh châu Ãu tại Phá»§ Thá»§ tưá»ng và o ngà y 29 tháng 6 nÄm 2017 tại Berlin, Äức (Ảnh cá»§a Sean Gallup / Getty Images)
Trần Äức ⢠20:25, 13/11/20⢠610 lượt xem
Bản chất hiếu chiến cá»§a Trung Quá»c á» Biá»n Äông có thá» châm ngòi cho xung Äá»t giữa các quá»c gia giáp biá»n, Äặc biá»t là khu vá»±c Äông Nam Ã; trong Äó, Trung Quá»c và ASEAN là Äá»i tác thương mại lá»n thứ hai và thứ ba cá»§a EU. Vì váºy, Äiá»u tá»i quan trá»ng Äá»i vá»i EU là khu vá»±c ASEAN vẫn á»n Äá»nh và hòa bình.
Ká» từ khi Trung Quá»c triá»n khai Sáng kiến ââVà nh Äai và Con ÄÆ°á»ng (BRI), các nhà hoạch Äá»nh chÃnh sách Äã Äặt câu há»i vá» Äá» bá»n và lợi Ãch kinh tế tÃch cá»±c cá»§a “táºp hợp Äầu tư chiến lược khá»ng lá» nà y” và o cÆ¡ sá» hạ tầng trên khắp thế giá»i.
âSá»± tÃchâ ÄÆ°á»ng chÃn Äoạnâ
BRI Äã Äạt ÄÆ°á»£c những kết quả cụ thá» gì trong các mục tiêu chÃnh trá» chiến lược cá»§a Trung Quá»c?
Nhiá»u thà nh viên cá»§a BRI, El Salvador và các nưá»c khác, Äã chuyá»n từ sá»± công nháºn cá»§a há» Äá»i vá»i Äà i Loan thà nh á»§ng há» âMá»t Trung Quá»câ. Các nưá»c nà y cÅ©ng bắt Äầu á»§ng há» những ná» lá»±c cá»§a Trung Quá»c trong viá»c gia tÄng ảnh hưá»ng trên Biá»n Äông – nÆ¡i Bắc Kinh Äang xây dá»±ng các Äảo nhân tạo và thúc Äẩy ÄÆ°á»ng chÃn Äoạn.
ÄÆ°á»ng chÃn Äoạn là yêu sách lãnh thá» cá»§a Trung Quá»c trên biá»n, khu vá»±c nà y chiếm 3,4 nghìn tá»· USD má»i nÄm, và là nÆ¡i âche chá»â các nguá»n tà i nguyên dầu khà phong phú bên dưá»i bá» mặt cá»§a nó.
Tuyên bá» chá»§ quyá»n ÄÆ°á»ng chÃn Äoạn cá»§a Bắc Kinh Äã tạo ra xung Äá»t vá»i các quá»c gia trong khu vá»±c như Brunei, Philippines, Malaysia, Viá»t Nam và Indonesia, những nưá»c có yêu sách lãnh thá» cá»§a riêng há» (mặc dù không rá»ng rãi như Trung Quá»c) trên biá»n.
BRI âvâyâ khá»i 16+1, Bắc Kinh bà nh trưá»ng Biá»n Äông – EU chá» có thá» âkhoanh tay Äứng nhìnâ?
BRI là má»t vấn Äá» nan giải Äá»i vá»i Liên minh châu Ãu (EU) vì nó má» rá»ng Äến 16 quá»c gia á» Trung và Äông Ãu (CEEE), trong Äó 11 nưá»c là thà nh viên EU và 5 nưá»c còn lại là các nưá»c Tây-Balkan. Do Äó, EU, vá»i tư cách là má»t khá»i, không thá» tá» cáo những ná» lá»±c cá»§a Trung Quá»c trên biá»n vì sá»± Äoà n kết cá»§a các thà nh viên CEEE. Äiá»u nà y có thỠảnh hưá»ng Äến an ninh cá»§a khá»i theo má»t sá» cách. Thá»§ tưá»ng Cá»ng hòa Nhân dân Trung Hoa, Lý Khắc Cưá»ng, phát biá»u trong chuyến thÄm công trưá»ng xây dá»±ng cây cầu ná»i bán Äảo Peljesac cá»§a Croatia vá»i phần còn lại cá»§a bá» biá»n và Äất liá»n Croatia và o ngà y 11 tháng 4 nÄm 2019. – Cây cầu hiá»n là công trình kiến trúc lá»n nhất ÄÆ°á»£c xây dá»±ng á» Châu Ãu (Ảnh cá»§a ELVIS BARUKCIC / AFP qua Getty Images)
Thứ nhất, bản chất hiếu chiến cá»§a Trung Quá»c á» Biá»n Äông có thá» châm ngòi cho xung Äá»t giữa các quá»c gia giáp biá»n. Trung Quá»c và các nưá»c thuá»c Hiá»p há»i các quá»c gia Äông Nam à (ASEAN) là Äá»i tác thương mại lá»n thứ hai và thứ ba cá»§a EU. Do Äó, Äiá»u tá»i quan trá»ng Äá»i vá»i EU là khu vá»±c ASEAN vẫn á»n Äá»nh và hòa bình. Ngoà i ra, EU nên bảo vá» sá»± phân chia chá»§ quyá»n trên biá»n bình Äẳng Äá»i vá»i khu vá»±c các nưá»c ASEAN.
EU chá»§ yếu bao gá»m các cưá»ng quá»c cỡ trung bình và nhá», theo cách cá nhân, thì má»i quá»c gia EU không thá» Äá»i Äầu vá»i má»t “kẻ khá»ng lá»” như Trung Quá»c. Thay và o Äó, há» chá» có thá» bảo vá» lợi Ãch thương mại cá»§a mình thông qua EU – vá»i tư cách thá» chế – nhưng quan trá»ng hÆ¡n vá»i vá» thế Äá»a chÃnh trá».
Các quá»c gia có thá» phát huy ảnh hưá»ng nà y vì EU có ảnh hưá»ng ngoại giao âcứng và má»mâ thông qua sá»± thá»ng nhất cá»§a mình. EU là khá»i thương mại và là ná»n kinh tế lá»n nhất thế giá»i, có chi tiêu quá»c phòng lá»n thứ hai trên thế giá»i.
Äá» táºn dụng sức mạnh nà y, EU cần phải là má»t khá»i thá»ng nhất. Vá»i tư cách là má»t khá»i, các cưá»ng quá»c nà y phù hợp vá»i phương hưá»ng cá»§a Hoa Kỳ, có thá» tham gia và o các biá»n pháp ngoại giao hiá»u quả Äá» á»n Äá»nh khu vá»±c.
Thứ hai, nếu EU mất Äi sá»± á»§ng há» ngoại giao toà n cầu – trong sứ má»nh Äảm bảo chá»§ quyá»n trên Biá»n Äông giữa các nưá»c có chung biên giá»i theo Công ưá»c Liên hợp quá»c vá» Luáºt Biá»n (UNCLOS) – Äiá»u nà y sẽ là m suy yếu tÃnh hợp pháp cá»§a các thá» chế quá»c tế mà EU á»§ng há».
Các thá» chế quá»c tế suy yếu sẽ là m giảm sá»± á»n Äá»nh toà n cầu, dẫn Äến xung Äá»t giữa và trong các quá»c gia. CÄng thẳng gia tÄng á» các khu vá»±c khác trên thế giá»i ảnh hưá»ng tiêu cá»±c Äến các vấn Äá» an ninh á» các nưá»c châu Ãu, thông qua viá»c gia tÄng chá»§ nghÄ©a khá»§ng bá» từ các khu vá»±c nà y trên thế giá»i.
Cuá»c chiến chá»ng lại BRI cá»§a EU
Äá» giải quyết vấn Äá» nà y, EU Äã phát hà nh má»t báo cáo, trong Äó chá» trÃch BRI là các dá»± án không có tÃnh bá»n vững Äá»i vá»i ná»n kinh tế, môi trưá»ng, tà i chÃnh và phúc lợi xã há»i cá»§a các thà nh viên tham dá»± và o. Báo cáo cÅ©ng chá» trÃch Trung Quá»c phân biá»t Äá»i xá» vá»i các doanh nghiá»p EU và quy trình Äấu thầu thiếu minh bạch. Thá»§ tưá»ng Hungary Viktor Orban, Tá»ng thá»ng Cá»ng hòa SÃp Nicos Anastasiades, Thá»§ tưá»ng Anh Boris Johnson và Thá»§ tưá»ng Äức Angela Merkel phát biá»u trong Há»i nghá» thượng Äá»nh Liên minh châu Ãu tại Trụ sá» Liên minh châu Ãu á» Brussels và o ngà y 17 tháng 10 nÄm 2019. (Ảnh John THYS / AFP / Getty Images)
Ngoà i ra, EU Äã phát hà nh má»t chiến lược kết ná»i EU-châu à Äá» chá»ng lại BRI. Liên lạc chung nà y thúc Äẩy các nguyên tắc cá»§a tráºt tá»± quá»c tế dá»±a trên luáºt lá» và kết ná»i bá»n vững, và Äặc biá»t Äá» cáºp Äến má»t sân chÆ¡i bình Äẳng liên quan Äến Äầu tư nưá»c ngoà i giữa châu à và châu Ãu.
Äá» thúc Äẩy các nguyên tắc nà y, EU kết hợp các nguá»n lá»±c tà i chÃnh từ khu vá»±c tư nhân và Kế hoạch Äầu tư Bên ngoà i cá»§a EU. Äá»i vá»i Biá»n Äông, EU Äã tương Äá»i thụ Äá»ng trong cách tiếp cáºn rá»ng hÆ¡n, khi muá»n triá»n khai phương thức ngoại giao hòa bình Äá» giải quyết tranh chấp.
Mặc dù Äây có thá» là lá»±a chá»n Ãt Äá»i Äầu nhất, nhưng nó không ngÄn chặn ÄÆ°á»£c các má»i Äe dá»a từ Bắc Kinh – vá»n có thá» phát sinh từ cách tiếp cáºn thụ Äá»ng.
Vá»i Bắc Kinh, có thá» ngoại giao âhòa bìnhâ?
Vì váºy, các giải pháp tiếp theo là gì? Hầu hết các quá»c gia Trung và Äông Ãu thuá»c khá»i 16+1 – các quá»c gia ÄÆ°á»£c Trung Quá»c tiếp cáºn Äá» thiết láºp quan há» kinh tế mạnh mẽ hÆ¡n, liên kết vá»i Trung Quá»c vì nhu cầu cần thiết.
Do Äó, EU phải sẵn sà ng (á» má»t mức Äá» nà o Äó) Äá» phù hợp vá»i các khoản Äầu tư cá»§a Trung Quá»c và các nưá»c như váºy nên thúc giục Ngân hà ng Äầu tư Châu Ãu tà i trợ cho các dá»± án cÆ¡ sá» hạ tầng lá»n á» các nưá»c nà y. Và dụ, mặc dù Äã ký má»t bản ghi nhá» vá»i má»t công ty Trung Quá»c, vẫn có má»t cuá»c Äấu thầu công khai cho nhà máy thá»§y Äiá»n Tarnita-Lapustesti cá»§a Romania.
Äiá»u nà y mang lại cÆ¡ há»i cho EU Äá» già nh lại sá»± liên kết và lòng tin cá»§a các thà nh viên, Äặc biá»t là khi chÃnh Romania tuyên bá» rằng: âChúng tôi Äã ký má»t bản ghi nhá» vá»i Äá»i tác Trung Quá»c vá» viá»c xây dá»±ng công trình, nhưng chúng tôi tôn trá»ng nguyên tắc minh bạch cá»§a châu Ãu và Äây là lý do tại sao chúng tôi Äấu thầu dá»± ánâ.
EU nên chá»§ Äá»ng thá» hiá»n xu hưá»ng giúp Äỡ các thà nh viên khác cá»§a khá»i 16+1 Äá» giảm ảnh hưá»ng cá»§a Trung Quá»c.
HÆ¡n nữa, EU không nên giá»i hạn các ná» lá»±c cá»§a mình á» Biá»n Äông như là sá»± âcan dá»± ngoại giaoâ. Thay và o Äó, EU nên kiên trì thúc Äẩy UNCLOS trong các tuyên bá» chung công khai và má» các cuá»c Äiá»u tra Äá»i vá»i các tuyên bá» cá»§a tất cả các bên theo UNCLOS.
Ngoà i ra, EU nên tham gia và o các biá»n pháp ngoại giao mạnh mẽ hÆ¡n, thông qua viá»c triá»n khai các tà u hải quân cá»§a há» á» Biá»n Äông Äá» thá» hiá»n quyết tâm Äá»i vá»i viá»c duy trì luáºt hà ng hải quá»c tế á» tất cả các nÆ¡i trên thế giá»i.
Cuá»i cùng, EU có thá» ngừng hợp tác quân sá»±, chặn tà u Trung Quá»c từ các cảng châu Ãu và tÄng cưá»ng hợp tác vá»i các nưá»c ASEAN Äá» cá»§ng cá» tuyên bá» chá»§ quyá»n cá»§a há» trên biá»n.
Tác giả: Moos Hulsebosch – Thạc sÄ© An ninh quá»c tế tại Sciences Po Paris, chuyên nghiên cứu vá» Ngoại giao và Tình báo, Äá»a chÃnh trá», chÃnh trá» Mỹ Latinh, các vấn Äá» Äá»i ngoại cá»§a Trung Quá»c, các chiến lược lá»n cÅ©ng như chÃnh trá» và Äá»i ngoại cá»§a Hoa Kỳ.
Trần Äức
Tags: BRI Trung Cộng