Stop Expansionism - Chống Bành Trướng

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Trong một bước ngoặt bất ngờ, Donald Trump đã kêu gọi các nhà lập pháp Đảng Cộng hòa bỏ phiếu ủng hộ việc công bố cái gọi là Hồ sơ Epstein, và khẳng định ông “không có gì phải che giấu.” Trump đang bị bủa vây bởi những tin đồn cho rằng ông có xuất hiện trong các tài liệu liên quan đến Jeffrey Epstein, một tội phạm tình dục đã qua đời. Tổng thống gọi đó là “trò lừa bịp của Đảng Dân chủ,” và từng không thành công trong việc thuyết phục các nghị sĩ Đảng Cộng hòa tại Hạ viện bỏ phiếu chống lại việc công bố hồ sơ.

Nền kinh tế Nhật Bản suy giảm 1,8% theo tỷ lệ hàng năm trong quý III vừa qua, lần đầu tiên trong sáu quý. Trước đó, các nhà phân tích dự đoán mức giảm là 2,5%. Suy giảm kinh tế xảy ra do xuất khẩu sụt giảm khi người Nhật phải đối mặt với thuế quan của Mỹ. Thị trường chứng khoán Châu Á-Thái Bình Dương cũng đã giảm điểm trong hôm nay.

Cuộc bầu cử Tổng thống Chile sẽ bước vào vòng hai giữa José Antonio Kast, một người cực kỳ bảo thủ, và Jeannette Jara thuộc Đảng Cộng sản. Kast dường như đang ở vị trí dẫn đầu sau khi 70% cử tri ủng hộ nhiều ứng viên cánh hữu khác nhau trong vòng bỏ phiếu đầu tiên vào Chủ nhật. Vòng thứ hai dự kiến diễn ra vào ngày 14/12. Tình hình bất ổn và nhập cư là những vấn đề được cử tri quan tâm hàng đầu.

Mỹ sẽ chính thức liệt kê Cartel de los Soles vào danh sách tổ chức khủng bố kể từ ngày 24/11. Chính quyền Trump cáo buộc rằng băng đảng ma túy Venezuela này do Nicolás Maduro, Tổng thống Venezuela, cầm đầu. Mỹ đang cân nhắc liệu có nên thực hiện hành động quân sự bên trong Venezuela hay không, một hành động mà họ cho là sẽ giúp ngăn chặn nạn buôn người. Trump tuyên bố “Venezuela muốn nói chuyện,” nhưng không cho biết khi nào điều đó có thể xảy ra.

Trong hôm nay, Shabana Mahmood, Bộ trưởng Nội vụ Anh, sẽ công bố các biện pháp cắt giảm viện trợ cho người xin tị nạn, bao gồm việc chấm dứt việc đảm bảo nơi ở và rút hỗ trợ tài chính cho những người có khả năng làm việc hoặc có nguồn lực riêng. Quyền tị nạn sẽ được cấp trong 30 tháng, thay vì 5 năm. Công đảng cầm quyền hiện đang bị Đảng Cải cách cực hữu dẫn trước trong các cuộc thăm dò.

Hai công ty Hàn Quốc đã công bố các khoản đầu tư lớn ở đất nước họ. Nhà sản xuất xe hơi Hyundai Motors sẽ đầu tư 125 nghìn tỷ won (86,5 tỷ đô la), trong khi tập đoàn điện tử Samsung đầu tư 450 nghìn tỷ won. Tin tức được đưa ra vài ngày sau một thỏa thuận thương mại với Mỹ. Để đổi lấy mức thuế quan thấp hơn, Hàn Quốc cam kết đầu tư 350 tỷ đô la vào các ngành công nghiệp của Mỹ, làm dấy lên lo ngại về đầu tư trong nước thấp và nhu cầu thúc đẩy xuất khẩu.

Jannik Sinner của Ý đã đánh bại Carlos Alcaraz, đối thủ người Tây Ban Nha và hiện là tay vợt số một thế giới, để bảo vệ danh hiệu ATP Finals. Trận đấu tại Turin được quyết định bằng loạt tie-break. Sinner, người vừa bỏ túi số tiền thưởng kỷ lục 5,1 triệu đô la, cho biết “việc kết thúc giải đấu trước công chúng Ý là một điều tuyệt vời.” Hai tay vợt này đã thống trị làng quần vợt trong năm qua.

Con số trong ngày: 320.000, là ước tính của Liên Hiệp Quốc về số lượng nhà cửa bị phá hủy hoặc hư hại ở Gaza trong chiến tranh.

TIÊU ĐIỂM

Tân Thủ tướng Nhật Bản cần hành động để cân bằng kinh tế

Nhật Bản đã công bố số liệu GDP quý III năm 2025 vào hôm nay. Dữ liệu cho thấy mức giảm 1,8% theo tỷ lệ hàng năm – yếu hơn nhiều so với quý trước và đánh dấu lần giảm đầu tiên trong sáu quý. Sự sụt giảm này phần lớn được giải thích bởi các yếu tố kỹ thuật. Xuất khẩu dự kiến giảm do thuế quan của Donald Trump, với việc các nhà xuất khẩu đẩy nhanh tiến độ giao hàng trước khi thuế có hiệu lực.

Tuy nhiên, tiêu dùng cá nhân cũng gần như không đổi khi giá cả cao gây áp lực lên chi tiêu hộ gia đình. Lạm phát trong tháng 9 ở mức 2,9% theo tỷ lệ hàng năm, cao hơn nhiều so với mục tiêu 2% của Ngân hàng Nhật Bản. Kiềm chế lạm phát đã trở thành vấn đề trọng tâm trong chính trị Nhật Bản. Những nhân vật theo chủ nghĩa dân túy mới nổi đang giành được nhiều ủng hộ với lời hứa mở rộng các biện pháp tài khóa, chẳng hạn như cắt giảm mức thuế tiêu dùng 8% đánh vào thực phẩm. Đối với tân thủ tướng Takaichi Sanae, việc bà có thể kiềm chế lạm phát và hỗ trợ các hộ gia đình hay không sẽ quyết định tuổi thọ chính trị của bà. Một cuộc bầu cử sớm được cho là có thể diễn ra sớm nhất là vào tháng 1.

Quốc hội Mỹ trở lại làm việc

Sau khi đợt đóng cửa chính phủ dài nhất nước Mỹ kết thúc, các nhà lập pháp trở lại Đồi Capitol đang phải đối mặt với một loạt vấn đề nan giải. Nhiệm vụ cấp bách trước mắt là thông qua các khoản phân bổ ngân sách cho cả năm sau trong giai đoạn hoạt động tạm thời, vốn kết thúc vào ngày 30/01. Chỉ có ba trong số 12 dự luật phân bổ ngân sách sẽ tài trợ cho các cơ quan liên bang trong năm 2026 đã được thông qua. Quốc hội cũng phải quyết định số phận của các khoản trợ cấp chăm sóc sức khỏe, vốn là trọng tâm của cuộc chiến đóng cửa chính phủ. Đảng Cộng hòa đã hứa sẽ tổ chức một cuộc bỏ phiếu về việc gia hạn các khoản trợ cấp này vào một thời điểm nào đó giữa tháng 12. Cùng lúc đó, một lượng lớn các đề cử vào ngành tư pháp và nội các cũng cần được giải quyết.

Nhưng đây là Washington, nên khả năng mọi chuyện đi chệch hướng là rất cao. Hạ viện đã sa lầy vào cuộc tranh cãi về việc có nên buộc Bộ Tư pháp công bố hồ sơ về Jeffrey Epstein – tên tội phạm tình dục đã qua đời có liên quan đến Donald Trump và nhiều người khác – hay không. Việc đóng cửa chính phủ đã kết thúc, nhưng chia rẽ đảng phái vẫn còn tồn tại.

Mối đe dọa từ một cuộc chiến mới ở Châu Phi

Cuộc chiến tiếp theo của Châu Phi có thể sớm bùng nổ ở Tigray, vùng cực bắc của Ethiopia. Một thỏa thuận hòa bình được ký kết ba năm trước giữa Thủ tướng Ethiopia, Abiy Ahmed, và đảng cầm quyền Tigray, Mặt trận Giải phóng Nhân dân Tigray (TPLF), đang tan vỡ. Đầu tháng này, TPLF cáo buộc chính phủ Ethiopia “công khai vi phạm” thỏa thuận bằng cách tiến hành các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái nhắm vào các mục tiêu ở Tigray. Điều này diễn ra sau các cuộc đụng độ giữa lực lượng Tigray và lực lượng dân quân thân chính phủ. Sau khi cáo buộc chính phủ Tigray chi tiêu nguồn lực khan hiếm cho quân đội và vũ khí, Abiy đã cắt tài trợ liên bang cho khu vực này.

Hiện tại, cả hai bên dường như đều muốn xuống thang. Một cuộc chiến mới ở Tigray gần như chắc chắn sẽ lôi kéo nước láng giềng Eritrea, những người cũng tham gia vào cuộc chiến gần đây nhất, từ năm 2020 đến năm 2022, trong đó hàng trăm nghìn người được cho là đã thiệt mạng. Căng thẳng giữa Ethiopia và Eritrea cũng gia tăng trong lúc xung đột giữa Abiy và TPLF leo thang. Áp lực từ những thế lực bên ngoài hùng mạnh là rất cần thiết để ngăn chặn chiến tranh khu vực.

Tranh luận về Lực lượng Vệ binh Quốc gia tại Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ

Trong hôm nay, các báo cáo cuối cùng về vụ Trump kiện Illinois, lời kêu gọi khẩn cấp của Tổng thống Donald Trump về việc triển khai Lực lượng Vệ binh Quốc gia tại Chicago, sẽ được công bố. Hồi tháng 10, ông ra lệnh điều khoảng 700 vệ binh từ Illinois và Texas vào lực lượng liên bang, viện dẫn các cuộc biểu tình gần các cơ sở hành pháp nhập cư của Chicago. Thống đốc Illinois, J.B. Pritzker, sau đó đã nộp đơn kiện, gọi việc triển khai này là bất hợp pháp. Các tòa án cấp dưới đã chặn nó, khiến chính phủ phải nhờ đến Tối cao Pháp viện.

Trump đã viện dẫn một đạo luật năm 1908 cho phép Lực lượng Vệ binh Quốc gia được triệu tập khi “lực lượng chính quy” không thể thực thi pháp luật. Illinois lập luận rằng cụm từ này ám chỉ quân đội thường trực – chứ không phải lực lượng hành pháp dân sự như Tổng thống tuyên bố. Yêu cầu của các thẩm phán về việc bổ sung báo cáo về vấn đề này cho thấy có những nghi ngờ đối với cách diễn giải của tổng thống, dù không phải về tuyên bố của ông, rằng các cuộc biểu tình chống lại các nhân viên hành pháp nhập cư đủ điều kiện là một “cuộc nổi loạn.” Nếu thua, Trump có thể viện dẫn Đạo luật Nổi dậy năm 1807 – nhưng luật đó chỉ áp dụng khi chính quyền sụp đổ. Và mô tả đó rõ ràng không phù hợp với Chicago ngày nay.

Bước đột phá về voi ma mút trong sinh học cổ đại

Các nhà khoa học từng tái tạo cấu trúc di truyền của nhiều loài động vật đã tuyệt chủng bằng cách sử dụng các đoạn DNA cổ đại. Phương pháp này tiết lộ rằng voi ma mút lông xoăn không có tuyến mồ hôi, và chim dodo trông giống chim bồ câu Nicobar. DNA cho biết loài vật sở hữu những gen nào, nhưng chỉ có họ hàng của nó, RNA, mới tiết lộ gen nào được “bật” – nghĩa là cách loài vật phản ứng với môi trường.

Một bài báo mới trên tạp chí Cell, mô tả việc phát hiện ra RNA bên trong mô đông lạnh của một con voi ma mút lông xoăn đã chết cách đây 39.000 năm. Bằng cách tái tạo RNA – là RNA lâu đời nhất từng được phục hồi – các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng các gen điều khiển sự co cơ và phản ứng với căng thẳng đã được bật ở voi ma mút, chứng minh cho giả thuyết trước đó rằng con vật đã bị sư tử hang động tấn công trước khi chết. Cho đến nay, những hiểu biết như vậy dường như là bất khả thi, bởi vì RNA cực kỳ mong manh. Những phát hiện này có thể mở đường cho nhiều khám phá hơn về sự sống trên Trái Đất, và có thể khiến chúng ta suy ngẫm về việc một con voi ma mút sẽ ra sao nếu nó được hồi sinh.

The Economist, trích từ Nghiên Cứu Quốc Tế

---

Tin tức từ HD Press

Dưới đây là tóm tắt 3 tin tức quốc tế nổi bật ngày hôm nay (17 / 11 / 2025), kèm phân tích ngắn:

---

1. Nhật Bản – Trung Quốc và tranh chấp về Đài Loan

6

• Nhật Bản đã có động thái nhằm hạ nhiệt căng thẳng đang leo thang với Trung Quốc liên quan đến Đài Loan – sau khi Bắc Kinh đưa ra khuyến cáo công dân nên ngừng du lịch tới Nhật. Reuters
• Nhật cho rằng khuyến cáo du lịch như vậy “không tương thích với mối quan hệ có lợi cho cả hai bên”. Reuters
• Tổng thống Đài Loan kêu gọi Trung Quốc “giữ bình tĩnh” trong khi phần ngành du lịch và bán lẻ Nhật Bản bị ảnh hưởng tiêu cực. Reuters
  Ý nghĩa:
  • Tranh chấp về Đài Loan tiếp tục là điểm nóng trong quan hệ Trung–Nhật, có thể lan ra ảnh hưởng đến thương mại, đầu tư và du lịch.
  • Nhật đang tìm cách cân bằng giữa giữ lập trường hỗ trợ Đài Loan và tránh leo thang căng thẳng với Trung Quốc.
  • Phản ứng kinh tế nhanh — như cổ phiếu ngành du lịch, bán lẻ sụt giảm — cho thấy một mức độ rủi ro tài chính khi an ninh khu vực bị đe dọa.

---

2. Ba Lan – Vụ nổ đường sắt gần biên giới với Ukraine được xác định là “hành động phá hoại”

6

• Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk mô tả vụ nổ trên tuyến đường sắt gần biên giới với Ukraine là một “hành động phá hoại chưa từng có”. Wall Street Journal+1
• Các bộ trưởng an ninh Ba Lan cáo buộc có khả năng cao là dịch vụ tình báo nước ngoài đứng sau các vụ này. The Guardian
  Ý nghĩa:
  • Căng thẳng an ninh lan rộng tới châu Âu trung tâm; Ba Lan là cầu nối quan trọng tới Ukraine nên bất kỳ sự cố nào ở đó đều có thể ảnh hưởng tới hỗ trợ và hậu cần cho Ukraine.
  • Nếu đúng là phá hoại từ nước ngoài, thì đây là dấu hiệu rõ ràng của chiến tranh ngầm (hybrid warfare) trong khu vực — có thể dẫn tới phản ứng mạnh hơn từ Liên Âu.
  • Việc này có thể khiến Ba Lan và các quốc gia láng giềng tăng cường an ninh hạ tầng, ảnh hưởng tới chi phí và hoạt động hàng hóa.

---

3. Đức – Dỡ bỏ hạn chế xuất khẩu vũ khí sang Israel

6

• Chính phủ Đức tuyên bố sẽ mở lại việc xuất khẩu thiết bị quân sự cho Israel, sau một thời gian dài áp đặt hạn chế liên quan đến chiến sự ở Gaza. ABC News
• Trước đó, Thủ tướng Friedrich Merz hồi đầu tháng 8 đã quyết định không cấp phép xuất khẩu thiết bị quân sự cho Israel có thể dùng ở Gaza “cho tới khi có thông báo mới”. ABC News
  Ý nghĩa:
  • Đây là dấu hiệu tăng cường quan hệ và hỗ trợ hậu cần quân sự giữa Đức và Israel — có thể ảnh hưởng tới cân bằng quyền lực khu vực Trung Đông.
  • Đồng thời phản ánh áp lực chính trị và chiến lược đối nội – đối ngoại của Đức: vừa đáp ứng đồng minh, vừa quản lý dư luận trong và ngoài nước.
  • Việc này có thể làm gia tăng mối quan ngại từ các quốc gia và tổ chức chỉ trích Israel, ảnh hưởng tới hình ảnh quốc tế của Đức.

---

Dưới đây là 3 tin tức nổi bật tại Việt Nam hôm nay (17 / 11 / 2025), kèm phân tích ngắn:

---

1. Dự báo thời tiết: Miền Bắc sắp đón không khí lạnh, mưa rét

6

• Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia: chiều và đêm 17 / 11 bộ phận không khí lạnh sẽ ảnh hưởng tới Đông Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, sau đó ảnh hưởng tới Tây Bắc và Nam Trung Bộ. Đời sống pháp luật+1
• Từ tối và đêm 17/11, vùng trung du-đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ trời chuyển rét; vùng núi có nơi rét đậm, vùng núi cao có nơi dưới 8 °C. Đời sống pháp luật
• Trên biển, tại vịnh Bắc Bộ và Bắc Biển Đông gió mạnh lên cấp 7-8, có lúc giật cấp 9-10, sóng cao 4-6 m. Đời sống pháp luật
  Ý nghĩa:
  • Người dân cần chủ động giữ ấm, hạn chế ra ngoài vào ban đêm, đặc biệt vùng núi và đồng bằng Bắc Bộ.
  • Hàng hải và hoạt động biển cần cảnh báo gió mạnh, sóng lớn.
  • Có thể dẫn tới gián đoạn giao thông, ảnh hưởng tới nông nghiệp – đặc biệt cây trồng chịu lạnh.
  • Tính theo lịch làm việc/di chuyển thì nên điều chỉnh kế hoạch sớm cho ngày mai.

---

2. Kinh tế – lãi suất huy động rục rịch tăng cuối năm

6

• Theo báo cáo: một số ngân hàng tại Việt Nam đang chuẩn bị tăng lãi suất huy động cho cuối năm. TUOI TRE ONLINE
• Cùng ngày, FPT Telecom tổ chức họp cổ đông bất thường; trong khi đó, một “ông lớn” ngành xây dựng chậm trả trái phiếu. TUOI TRE ONLINE
  Ý nghĩa:
  • Việc lãi suất huy động tăng là tín hiệu ngân hàng chuẩn bị giữ vốn trước nhu cầu tín dụng cuối năm, hoặc phản ứng với áp lực lạm phát/chi phí vốn.
  • Đối với doanh nghiệp – nhất là ngành xây dựng – chi phí vốn tăng, trả nợ khó khăn hơn, rủi ro về thanh khoản tăng lên.
  • Đối với bạn – nếu bạn hoặc khách hàng trong ngành BĐS/rất nhạy với lãi suất – nên lưu ý để lập kế hoạch tài chính phù hợp.

---

3. Chính trị – Chuẩn bị bầu cử Đại biểu Quốc hội khóa XVI & HĐND các cấp

6

• Sáng 15 / 11, tại hội nghị toàn quốc do Hội đồng Bầu cử Quốc gia tổ chức, đã quán triệt chỉ thị của Bộ Chính trị về lãnh đạo cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031. TUOI TRE ONLINE
• Hội nghị có sự tham dự, chỉ đạo của Tô Lâm – Tổng Bí thư – Chủ tịch nước. TUOI TRE ONLINE
  Ý nghĩa:
  • Đây là bước chuẩn bị quan trọng về mặt tổ chức – nhân sự và pháp lý cho cuộc bầu cử tới.
  • Với tư cách bạn là người đang hoạt động tại Việt Nam (bất động sản, môi giới…), việc nắm rõ khung thời gian bầu cử, nhân sự địa phương, ảnh hưởng tới chính sách, bất động sản và hoạt động kinh doanh là rất cần thiết.
  • Có thể có những điều chỉnh chính sách trước hoặc sau bầu cử, nên đáng theo dõi.

---

Theo ChatGPT