Stop Expansionism - Chống Bành Trướng

Nguồn: Gideon Rachman, “How the Israel-Iran war may develop,” Financial Times, 16/06/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Nếu Iran thua trong một cuộc xung đột truyền thống, họ có thể sẽ dùng đến các biện pháp trả đũa phi truyền thống.

Chiến tranh là điều không thể đoán trước. Ngay cả Israel và Iran cũng không thể biết cuộc xung đột hiện tại của họ sẽ kết thúc như thế nào.

Tuy nhiên, chúng ta có thể dựa vào một số phép ngoại suy. Đầu tiên là Chiến tranh Sáu ngày năm 1967. Thứ hai là Chiến tranh Iraq năm 2003. Và thứ ba là một loại xung đột mới, trong đó Iran sử dụng các biện pháp phi truyền thống để phản công Israel và phương Tây. Kịch bản này có thể là một cuộc chiến hỗn hợp, nhiều khả năng liên quan đến khủng bố hoặc thậm chí là vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Chính phủ Netanyahu có lẽ rất muốn lặp lại kịch bản năm 1967 – khi một cuộc tấn công phủ đầu của Israel đã phá hủy lực lượng không quân Ai Cập ngay trên mặt đất, mở đường cho một chiến thắng nhanh chóng trước Ai Cập, Syria, và Jordan.

Israel chắc chắn đã đạt được những thành công ban đầu nhanh chóng và ngoạn mục trong cuộc xung đột với Iran. Nhưng việc loại bỏ chương trình hạt nhân phân tán của nước này, phần lớn nằm sâu dưới lòng đất, phức tạp hơn nhiều so với việc phá hủy các mục tiêu trên mặt đất.

Một số nhà phê bình, đặc biệt ở Mỹ, lo ngại rằng chúng ta đang chứng kiến sự lặp lại của những giai đoạn đầu của Chiến tranh Iraq năm 2003. Cuộc chiến đó cũng được cho là để ngăn chặn phổ biến vũ khí hạt nhân, với tham vọng ngầm là thay đổi chế độ. Sau thành công ban đầu của liên quân do Mỹ dẫn đầu, nó đã dần biến thành một vũng lầy đẫm máu.

Bài đang hot

Tại sao Israel không thể trở thành một bá quyền ở Trung Đông?

Nhưng rất có thể chiến tranh Israel-Iran sẽ đi theo con đường riêng của nó. Một kịch bản khiến các quan chức an ninh phương Tây lo ngại là chế độ Iran tuyệt vọng sẽ quyết định trả đũa bằng các biện pháp phi truyền thống.

Một nhà hoạch định chính sách cấp cao nhận định “Lý do khiến cuộc chiến này chưa biến thành Thế chiến III là vì Iran dường như có rất ít năng lực để phản công theo cách thông thường.” Một quan chức cấp cao khác nói rằng chính phủ Israel cũng có thể bị hạn chế về khả năng tiếp tục chiến đấu với cường độ này vì đất nước họ có kho dự trữ vũ khí hạn chế.

Nếu chế độ Iran tin rằng mình đang thất bại nặng nề trong một cuộc xung đột truyền thống, họ sẽ buộc phải đưa ra một lựa chọn khó khăn. Họ có thể chấp nhận tình hình và cố gắng đàm phán để thoát khỏi rắc rối. Hoặc họ có thể leo thang bằng các biện pháp phi truyền thống. Ngưỡng này có nhiều khả năng bị vượt qua hơn nếu chế độ Iran tin rằng họ đang ở trong một cuộc chiến sống còn, và cần phải chứng minh sức mạnh của mình với người dân Iran và thế giới. Sự giận dữ và mong muốn trả thù cũng không nên bị đánh giá thấp.

Tại Washington và Brussels, có những lo ngại rằng nếu chế độ Iran bị dồn vào chân tường, họ có thể phản ứng dữ dội trong tuyệt vọng.

Trong những năm gần đây, Mỹ đã cáo buộc Iran sở hữu các chương trình vũ khí sinh học và hóa học bí mật. Nếu những lo ngại đó là đúng, thì Tehran có thể có phương tiện để tấn công các mục tiêu của Israel hoặc Mỹ theo cách chết người nhưng có thể phủ nhận.

Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế cũng tuyên bố rằng Iran có một kho dự trữ uranium đáng kể, được làm giàu đến 60%. Thông thường, người ta cho rằng Tehran sẽ cần phải làm giàu uranium lên đến 90% để chế tạo vũ khí hạt nhân. Đây là việc có thể thực hiện chỉ trong vài ngày – dù việc vũ khí hóa sẽ mất nhiều thời gian hơn.

Tuy nhiên, các chuyên gia về vũ khí lại khẳng định rằng: có thể thực sự chế tạo vũ khí hạt nhân thô sơ bằng uranium làm giàu đến 60%. David Albright và Sarah Burkhard, thuộc Viện Khoa học và An ninh Quốc tế, viết rằng “mức độ làm giàu 60% là đủ để tạo ra một đầu đạn hạt nhân tương đối nhỏ gọn; không cần làm giàu thêm đến 80 hoặc 90%.” Loại vũ khí đó sẽ phù hợp để “phóng hoặc di chuyển bằng một hệ thống phân phối thô sơ như máy bay, container vận chuyển, hoặc xe tải, đủ để biến Iran trở thành một cường quốc hạt nhân.”

Iran có thể chọn sử dụng vũ khí hạt nhân thô sơ này để cố gắng gây sốc cho Israel nhằm chấm dứt chiến tranh. Một khả năng khác là họ có thể kích nổ một “quả bom bẩn” – sử dụng chất nổ thông thường để phân tán vật liệu phóng xạ. Và kịch bản mà các chuyên gia lo ngại sẽ là việc sử dụng một con tàu để kích nổ một thiết bị gần Cảng Haifa của Israel.

Đây là những kịch bản đang được cân nhắc – không chỉ bởi Israel mà còn bởi Mỹ. Người ta tin rằng chỉ có Mỹ mới có những quả bom đủ mạnh để có cơ hội phá hủy cơ sở hạt nhân dưới lòng đất của Iran ở Fordow.

Nhiều người ở Washington tin (hoặc lo sợ) rằng Mỹ sẽ tham gia vào giai đoạn thứ hai của chiến dịch ném bom, trong nỗ lực phá hủy Fordow và chấm dứt chương trình vũ khí hạt nhân của Iran. Nhưng chẳng có gì đảm bảo rằng một cuộc tấn công do Mỹ dẫn đầu vào Fordow có thể đạt được mục tiêu đó. Ehud Barak, cựu Thủ tướng Israel, viết: “Sự thật là, ngay cả người Mỹ cũng không thể trì hoãn việc Iran sở hữu vũ khí hạt nhân nhiều hơn vài tháng.”

Barak lập luận rằng cách duy nhất để đảm bảo Iran không bao giờ sở hữu vũ khí hạt nhân là Mỹ và Israel “tuyên bố chiến tranh chống lại chế độ Iran cho đến khi nó bị lật đổ.”

Nhưng Donald Trump đã nhiều lần cam kết sẽ là người kiến tạo hòa bình, đồng thời kêu gọi Iran và Israel đồng ý với một thỏa thuận. Chỉ tháng trước, ông đã có một bài phát biểu mang tính bước ngoặt tại Riyadh, trong đó bác bỏ ý tưởng rằng người ngoài cuộc có thể mang lại sự thay đổi tích cực cho Trung Đông bằng vũ lực. Sẽ là một sự trớ trêu tột cùng – và một thất bại chính sách khủng khiếp – nếu Trump thấy mình bị kéo vào một cuộc chiến khác nhằm thay đổi chế độ ở Trung Đông.

Theo Nghiên cứu quốc tế