Stop Expansionism - Chống Bành Trướng

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Donald Trump đe dọa tiến hành các cuộc không kích nhắm vào Iran nếu nước này tái thiết chương trình hạt nhân. Lời cảnh báo của Tổng thống Mỹ được đưa ra sau cuộc gặp với nhà lãnh đạo Israel Benjamin Netanyahu. Trump cũng tuyên bố Hamas sẽ phải trả “cái giá rất đắt” nếu không chịu giải giáp tại Gaza. Ông cho biết mình muốn chuyển sang giai đoạn hai của kế hoạch hòa bình tại vùng lãnh thổ này, vốn đã bị đình trệ trong những tuần gần đây.

Trump thừa nhận rằng Mỹ đã tấn công một “khu vực bến cảng” tại Venezuela vào đầu tháng này. Cuộc tấn công này là đòn đánh đầu tiên nhắm vào một mục tiêu bên trong Venezuela kể từ khi chính quyền Trump bắt đầu chiến dịch gây sức ép lên quốc gia này. Theo CNN, vụ tấn công được thực hiện bởi CIA và nhắm vào một bến tàu được một băng đảng sừng sỏ sử dụng để vận chuyển ma túy.

Trung Quốc phóng tên lửa về phía Đài Loan trong ngày thứ hai của đợt tập trận quân sự quanh hòn đảo này. Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức cho rằng các cuộc tập trận này “không phù hợp với cách hành xử được kỳ vọng ở một cường quốc có trách nhiệm.” Trung Quốc tuyên bố họ muốn thử nghiệm khả năng phong tỏa Đài Loan. Trump tỏ ý xem nhẹ các cuộc tập trận này, nói rằng chúng vẫn diễn ra thường xuyên “suốt 20 năm qua.”

Volodymyr Zelensky cáo buộc Nga phá hoại các cuộc đàm phán hòa bình sau khi Điện Kremlin tuyên bố ngăn chặn một cuộc tấn công của Ukraine nhắm vào dinh thự của Vladimir Putin. Zelensky bác bỏ tuyên bố này và gọi đó là “những lời dối trá điển hình của Nga.” Các quan chức Mỹ cho biết Trump đã có một “cuộc điện đàm tích cực” về Ukraine với Putin. Trong khi đó, cuộc đàm phán giữa Tổng thống Mỹ và Zelensky vào Chủ nhật lại không mang lại bước đột phá nào.

(Ý kiến: Việc chưa kết thúc nên chưa thể kết luận)

Khaleda Zia, nữ thủ tướng đầu tiên của Bangladesh, qua đời ở tuổi 80. Bà từng lãnh đạo đất nước trong hai nhiệm kỳ 5 năm vào năm 1991 và 2001. Mối thù kéo dài của bà với Sheikh Hasina, lãnh đạo độc tài vừa bị lật đổ vào năm 2024, đã định hình nền chính trị nước này suốt một thế hệ. Con trai của Zia, Tarique Rahman, hiện đang lãnh đạo Đảng Quốc gia Bangladesh, đảng được nhiều người dự đoán sẽ trở lại nắm quyền trong cuộc bầu cử dự kiến diễn ra vào tháng 2 tới.

Meta thông báo mua lại Manus, một công ty khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo, với mức giá không được tiết lộ. Gã khổng lồ công nghệ cho biết họ sẽ “vận hành và bán” dịch vụ của Manus, một tác nhân AI đa năng có khả năng thực hiện nhiều tác vụ, bao gồm “lập trình và phân tích dữ liệu.” Thương vụ này là một phần trong đợt đầu tư mạnh tay vào AI của Meta. Mark Zuckerberg, ông chủ của công ty, muốn trở thành người đầu tiên phát triển “siêu trí tuệ cá nhân.”

Chip Wilson, nhà sáng lập kiêm cổ đông lớn của Lululemon, đã đề cử ba giám đốc mới vào hội đồng quản trị của thương hiệu thời trang thể thao đang gặp khó khăn này. Sau khi chứng kiến giá cổ phiếu lao dốc 45% trong năm nay, công ty đã thông báo về sự ra đi của giám đốc điều hành hồi đầu tháng. Wilson cho biết các cổ đông “không còn niềm tin” vào khả năng chọn CEO mới của hội đồng quản trị hiện tại. Lululemon cũng đang chịu áp lực từ Elliott Management, một quỹ đầu tư chủ động.

Các nhà tổ chức Hội nghị An ninh Munich tuyên bố họ sẽ mời các chính trị gia từ Đảng Sự lựa chọn Thay thế cho Nước Đức (AfD) tham dự cuộc họp tiếp theo vào tháng 2, sau khi đã cấm cửa đảng cánh hữu dân túy này suốt hai năm qua. Hội nghị này là sự kiện quốc phòng quan trọng nhất châu Âu. Phó Tổng thống Mỹ, J.D. Vance, từng lên án việc loại trừ phe cánh hữu dân túy trong một bài phát biểu tại hội nghị năm nay, trước khi gặp đồng lãnh đạo của AfD, Alice Weidel.

Con số trong ngày: 700 tỷ USD, là giá trị cổ phiếu giao dịch, trái phiếu và tiền mặt của Berkshire Hathaway.

TIÊU ĐIỂM

Hôm nay, chủ đề của loạt bài về những câu chuyện lớn của năm 2026 là: Điều gì sẽ định hình châu Á?

Chủ nghĩa biệt lập của Mỹ là cơ hội vàng cho Trung Quốc

Lời đề nghị cốt lõi của Trung Quốc vào năm 2026 dành cho các quốc gia đang bị Tổng thống Donald Trump chèn ép là: “Các bạn biết rõ vị thế của mình khi ở bên chúng tôi.” Lời hứa về sự ổn định đó có hai mặt. Một mặt, các nước láng giềng của Trung Quốc và những nước phụ thuộc vào thương mại với họ biết rằng Trung Quốc là một gã khổng lồ thực dụng, quyết tâm trở lại đỉnh cao quyền lực toàn cầu, và ngày càng sẵn sàng sử dụng sự thống trị về khoáng sản đất hiếm để ép buộc và đe dọa đối thủ. Mặt khác, họ cũng cung cấp cho các nước đang phát triển một sự kết hợp quen thuộc gồm đầu tư kinh tế, các khoản vay, thương mại, xây dựng cơ sở hạ tầng và đào tạo nghề, tất cả đều theo các điều kiện của Trung Quốc.

Trung Quốc không đề xuất lấp đầy mọi khoảng trống, hay thay thế Mỹ trên cương vị cảnh sát toàn cầu. Thay vào đó, họ lập luận rằng sự tập trung kiên định vào phát triển kinh tế khiến họ trở thành một đối tác đáng tin cậy – dù đôi khi đáng lo ngại – trong thời buổi khó khăn này. Chẳng hạn, trong lĩnh vực công nghệ xanh, Trump đang cắt giảm trợ cấp cho các công nghệ sạch, trong khi Trung Quốc bán các tấm pin mặt trời, turbine gió, và pin tiên tiến. Trung Quốc hy vọng điều này sẽ tạo ra sự khác biệt so với một Trump thất thường và hỗn loạn.

(Ý kiến: chưa thể kết luận khi chưa kết thúc cuộc đua)

Kinh tế Trung Quốc sẽ chậm lại, nhưng không sụp đổ

Ba câu hỏi đang bao trùm nền kinh tế Trung Quốc năm 2026. Liệu doanh số bán lẻ có bị ảnh hưởng bởi giai đoạn “hoàn vốn” (payback), khi người tiêu dùng hạn chế thay mới xe hơi, điện thoại, và thiết bị gia dụng đã được nâng cấp vào năm 2025 nhờ trợ cấp chính phủ? Liệu cuộc thương chiến với Mỹ có làm chệch hướng nền kinh tế? Và liệu thị trường bất động sản ốm yếu có phục hồi? Câu trả lời cho ba câu hỏi này lần lượt là có, không, và có thể.

Tiêu dùng có thể sẽ bị ảnh hưởng. Chương trình đổi cũ lấy mới của chính phủ đã thúc đẩy nhiều người Trung Quốc mua sắm vào năm 2025 thay vì 2026. Tuy nhiên, thương chiến sẽ không làm trật bánh tăng trưởng. Trung Quốc đã tìm thấy các thị trường mới cho hàng hóa của mình để thay thế doanh số bán sang Mỹ. Và nếu xuất khẩu suy giảm, chính phủ vẫn có thể giảm nhẹ cú sốc thông qua các gói kích thích tài khóa bổ sung. Còn đối với thị trường bất động sản, một cuộc giải cứu quyết liệt từ chính phủ có lẽ khó xảy ra. Bất kỳ sự phục hồi nào cũng sẽ phụ thuộc vào sự vận động chậm chạp của các lực lượng thị trường. Kết quả là kinh tế Trung Quốc sẽ chậm lại nhưng không vấp ngã vào năm 2026.

Cuộc điều tra dân số của Ấn Độ sẽ mang tính hệ trọng – và gây tranh cãi

Làm thế nào để người ta đếm đến 1,45 tỷ? Hãy bắt đầu với 3,5 triệu người. Đó là số lượng nhân sự sẽ đi gõ cửa từng nhà, lập bảng tính, và xử lý dữ liệu để thực hiện cuộc điều tra dân số mới nhất tại Ấn Độ, bắt đầu vào năm 2026. Đây là cuộc điều tra quan trọng nhất kể từ khi nước này giành độc lập và sẽ định hình lại cách phân chia quyền lực trong nhiều thập kỷ tới.

Các số liệu mới sẽ cho phép chính phủ cải thiện đáng kể việc thiết kế chính sách. Cuộc điều tra dân số cũng sẽ lần đầu tiên hỏi người dân về vấn đề đẳng cấp kể từ khi độc lập. Điều này có thể viết lại các quy tắc chính trị Ấn Độ, vốn vẫn bị chi phối bởi các liên minh đẳng cấp, bởi vì những nhóm có số lượng gia tăng sẽ có thể đòi hỏi được chia phần lớn hơn.

Tác động tiềm tàng đáng kể nhất của cuộc điều tra dân số là chính phủ dường như đã sẵn sàng phân bổ lại số ghế. Điều này sẽ cho phép các thành phố của Ấn Độ, nơi gần như không có quyền lực chính trị, đòi hỏi sự chú ý và ngân sách nhiều hơn. Nó cũng sẽ làm nghiêng cán cân quyền lực về phía các bang miền bắc đông dân hơn, theo đó gây ra tranh cãi đáng kể.

Liệu cuộc cách mạng của Bangladesh có đơm hoa kết trái?

Khi Muhammad Yunus lên nắm quyền chính phủ lâm thời của Bangladesh vào cuối năm 2024, ông đã hứa hẹn về một sự tái sinh quốc gia. Trong 15 năm qua, Sheikh Hasina đã điều hành đất nước 170 triệu dân này với sự chuyên chế ngày càng tăng. Sự sụp đổ của bà sau các cuộc biểu tình của sinh viên được ca ngợi là thắng lợi của phe dân chủ.

Tuy nhiên, Bangladesh đã trải qua phần lớn năm 2025 trong tình trạng lấp lửng về chính trị, bận rộn với việc truy cứu trách nhiệm của Sheikh Hasina. Đảng của bà, Liên đoàn Awami, đã bị cấm hoạt động chính trị; còn bản thân bà bị kết án tử hình vì tội ác chống lại loài người (trong một phán quyết vắng mặt vì bà vẫn đang tị nạn ở Ấn Độ). Các nhà hoạt động đã chỉ trích cả hai động thái này, cho rằng chúng gợi nhớ đến phong cách chính trị trả thù vốn đã ám ảnh nước này từ lâu.

Tin tốt là vào đầu năm 2026, Bangladesh dự kiến sẽ tổ chức một cuộc bầu cử song song với một cuộc trưng cầu dân ý về các cải cách dân chủ. Người dân Bangladesh hy vọng hoạt động này sẽ báo hiệu một thời kỳ ổn định. Nhưng ngay cả khi điều đó xảy ra, chính phủ mới vẫn phải đối mặt với những thách thức lớn. Họ sẽ cần vực dậy nền kinh tế và đưa ra những quyết định khó khăn về chính sách đối ngoại.

The Economist từ Nghiên Cứu Quốc Tế

---

Tin quốc tế khác

Sơ lược tin tức quốc tế hôm nay (Thứ Ba, 30/12/2025 – giờ Mỹ)

• Iran – Mỹ: Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian cảnh báo Iran sẽ đáp trả “khắc nghiệt” nếu bị tấn công, trong bối cảnh căng thẳng leo thang sau các tuyên bố cứng rắn từ phía Mỹ; đồng thời Iran cũng đối mặt bất ổn kinh tế & biểu tình liên quan đồng tiền mất giá. AP News
• Gaza – Israel: Israel thông báo sẽ đình chỉ hoạt động của hơn hai chục tổ chức nhân đạo tại Gaza (có nhắc Doctors Without Borders/MSF) do không đáp ứng quy định kiểm tra/đánh giá mới, áp dụng từ năm 2026. AP News
• Nga – Ukraine (ngoại giao “hòa bình”): Lãnh đạo châu Âu và Canada họp bàn về nỗ lực hòa bình do Mỹ dẫn dắt; trong khi đó Nga–Ukraine tiếp tục đấu khẩu quanh cáo buộc “tấn công bằng drone” vào khu cư trú gắn với ông Putin (Ukraine bác bỏ). AP News+1
• Nga (vũ khí): AP đưa tin Moscow nói hệ thống tên lửa Oreshnik (có khả năng mang đầu đạn hạt nhân) đã “vào trực chiến”, kèm hình ảnh/đoạn phim mà Bộ Quốc phòng Nga công bố về triển khai tại Belarus. AP News
• Eo biển Đài Loan: Reuters (bản ghi chương trình) nêu Trung Quốc tiến hành cuộc diễn tập lớn nhất quanh Đài Loan. Reuters
• Venezuela – Mỹ: Tổng thống Trump nói Mỹ đã đánh một mục tiêu trên đất Venezuela (liên quan cơ sở/dock bị cáo buộc phục vụ buôn ma túy); phía Venezuela chưa xác nhận, và chi tiết lực lượng thực hiện còn mơ hồ. Reuters+1
• Syria – chống ISIL: Mỹ nói đã tiêu diệt hoặc bắt khoảng 25 tay súng ISIL trong chiến dịch kéo dài 9 ngày ở Syria. Al Jazeera
• Khí hậu: AP dẫn các nhà khoa học/nhóm World Weather Attribution cho biết 2025 thuộc nhóm 3 năm nóng nhất, và lần đầu trung bình 3 năm vượt mốc 1,5°C (so với mức tiền công nghiệp) – kèm nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan.

---

Tóm tắt tin Việt Nam (Thứ Ba, 30/12/2025 – theo giờ Việt Nam):

• Kinh tế vĩ mô: Ngân hàng Nhà nước cho biết mục tiêu tăng trưởng trên 10% năm 2026 sẽ gặp lực cản từ yếu tố bên ngoài (đặc biệt chính sách lãi suất khó đoán của Fed và chính sách thuế quan của Mỹ). Tín dụng đến 24/12 tăng 19,41% so với cùng kỳ. Reuters
• Hạ tầng – đường sắt: Bộ Xây dựng thúc các đơn vị để khởi công tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc–Nam vào cuối 2026. The Investor
• Hạ tầng kết nối Trung Quốc: Việt Nam khởi động một số hạng mục cho tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng (391 km), tổng mức đầu tư khoảng 7,72 tỷ USD, mục tiêu hoàn thành 2030; dự án có phần vốn từ khoản vay của phía Trung Quốc. Reuters
• Đối ngoại Việt–Mỹ: Đại sứ Mỹ Marc Knapper điểm lại năm 2025 là dấu mốc 30 năm quan hệ ngoại giao, nhắc các hoạt động hợp tác giáo dục, quốc phòng–an ninh, nhân đạo và công nghệ số. vnexpress.net
• Công nghệ số: Bộ KH&CN trao 6 giải Vàng “Make in Viet Nam 2025” tại Diễn đàn quốc gia phát triển doanh nghiệp công nghệ Việt Nam. vnexpress.net
• Quản lý nền tảng số (Zalo): Cơ quan cạnh tranh/QL thị trường mời/triệu tập VNG làm rõ việc cập nhật điều khoản và thu thập dữ liệu người dùng trên Zalo. Vietnam+ (VietnamPlus)+1
• Pháp luật: Công an TP.HCM khởi tố, bắt tạm giam nhóm bị cáo buộc buôn lậu gần 50.000 đơn vị thực phẩm bảo vệ sức khỏe, trị giá hơn 40 tỷ đồng. vnexpress.net
• Y tế: Bộ Y tế nhắc cơ sở khám chữa bệnh thực hiện kê đơn/cấp thuốc ngoại trú tối đa đến 90 ngày (trong danh mục quy định) để giảm đi lại dịp Tết. vnexpress.net+1
• Giáo dục: Bộ GD&ĐT cho biết khối đơn vị sự nghiệp thuộc Bộ đã giảm hơn 3.000 biên chế (~12,3%) sau sắp xếp tinh gọn. vnexpress.net
• Đời sống đô thị: TP.HCM cấm xe vào hơn 20 tuyến đường trung tâm từ 21:00 (31/12) đến 01:00 (1/1) để phục vụ người dân xem pháo hoa đón chào năm mới 2026

Tags: Hoa kỳ, NATO, tin tức thế giới, Trung cộng, Việt Nam