Stop Expansionism - Chống Bành Trướng

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Liên minh châu Âu đạt được thỏa thuận cho Ukraine vay 90 tỷ euro (106 tỷ USD) trong hai năm tới sau chuỗi đàm phán kéo dài tại Brussels. Khối này sẽ huy động nợ chung được bảo đảm bằng ngân sách của mình. Ukraine sẽ chỉ hoàn trả khoản tiền này một khi Nga bồi thường chiến phí cho họ. Các nhà lãnh đạo EU cho biết họ sẽ tiếp tục thảo luận về khả năng sử dụng các tài sản bị đóng băng của Nga để hỗ trợ quốc gia đang bị bao vây này.

Sau nhiều năm giằng co, chủ sở hữu Trung Quốc của TikTok, ByteDance, cuối cùng cũng ký các thỏa thuận ràng buộc với ba nhà đầu tư lớn, dẫn đầu là Oracle, để thành lập một liên doanh vận hành ứng dụng mạng xã hội này tại Mỹ. Một đạo luật lưỡng đảng, được ký bởi Joe Biden, cựu tổng thống Mỹ, vào năm 2024, đã buộc ByteDance phải nhượng lại quyền kiểm soát TikTok tại Mỹ hoặc đối mặt với lệnh cấm tại quốc gia này.

Các nhà lãnh đạo châu Âu được cho là đã hoãn việc ký kết thỏa thuận thương mại tự do với Mercosur, khối thương mại của Nam Mỹ, cho đến tháng 1 năm sau. Giorgia Meloni, Thủ tướng Ý, đã thuyết phục Luiz Inácio Lula da Silva, nhà lãnh đạo Brazil, cho các lãnh đạo EU thêm thời gian để thuyết phục nông dân của họ, những người đang lo ngại về hàng nhập khẩu giá rẻ. Nông dân phản đối thỏa thuận này đã đụng độ với cảnh sát gần Nghị viện Châu Âu tại Brussels.

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản nâng lãi suất ngắn hạn thêm 0,25 điểm phần trăm lên mức “khoảng 0,75%”, mức cao nhất trong 30 năm. Dữ liệu chính thức trước đó cho thấy giá tiêu dùng, không bao gồm thực phẩm tươi sống, đã tăng 3% trong tháng 11 so với một năm trước, vượt mục tiêu 2% của ngân hàng trung ương tháng thứ 44 liên tiếp. Giá cả leo thang, do đồng yên tương đối yếu và sự phụ thuộc vào nhập khẩu, đang làm thay đổi bộ mặt của Nhật Bản, quốc gia đã phải chiến đấu với giảm phát suốt hàng thập kỷ.

Tỷ lệ lạm phát hàng năm của Mỹ thấp hơn dự kiến trong tháng 11, chỉ ở mức 2,7%. Trước đó, các nhà kinh tế dự báo tỷ lệ vào khoảng 3%. Trong khi đó, tỷ lệ lạm phát lõi – lạm phát đã loại trừ giá năng lượng và thực phẩm đầy biến động – là 2,6%, mức thấp nhất kể từ năm 2021. Tuy nhiên, các nhà phân tích cảnh báo rằng những con số này có thể đã bị ảnh hưởng bởi việc chính phủ đóng cửa từ ngày 01/10 đến ngày 12/11, làm gián đoạn quá trình thu thập dữ liệu.

Trong cơn giận dữ, chính phủ Trung Quốc yêu cầu Mỹ “ngừng ngay lập tức” việc trang bị vũ khí cho Đài Loan sau khi chính quyền Trump thông báo đã phê duyệt bán 11,1 tỷ USD vũ khí cho hòn đảo này. Gói vũ khí mới bao gồm tên lửa, máy bay không người lái, và hệ thống pháo binh, cũng như Hệ thống Pháo phản lực Cơ động Cao (HIMARS), với tổng trị giá khoảng 4 tỷ USD. Một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc cảnh báo rằng việc sử dụng Đài Loan “để kìm hãm Trung Quốc sẽ thất bại hoàn toàn.”

Chính quyền Trump vừa đề xuất các quy định khiến cho thanh thiếu niên chuyển giới gần như không thể được chăm sóc liên quan đến giới tính. Bộ Y tế Mỹ đe dọa cắt ngân sách liên bang cho các bệnh viện tham gia Medicaid và Medicare (bảo hiểm y tế chính phủ cho người nghèo và người cao tuổi) nếu họ cung cấp thuốc ngăn chặn dậy thì, liệu pháp hormone, hoặc phẫu thuật cho trẻ vị thành niên. Viện Hàn lâm Nhi khoa Mỹ lên án đây là “một tiền lệ nguy hiểm.”

Con số trong ngày: 150.000, là số lượng người dùng của “Text with Jesus” (Nhắn tin với Chúa), một chatbot có hình đại diện là Con Chúa Trời với phong cách hipster chải chuốt, sành điệu.

TIÊU ĐIỂM

Hãy cùng nhìn lại năm 2025. Hôm nay chúng ta sẽ xem xét các cuộc xung đột trên khắp thế giới.

Nền hòa bình mong manh ở Trung Đông

Sau cuộc tấn công của Hamas vào Israel vào ngày 07/10/2023, bạo lực nhanh chóng lan rộng khắp Trung Đông. Israel đã tiến hành một cuộc chiến tàn khốc chống lại nhóm phiến quân ở Gaza. Họ cũng tấn công các lực lượng ủy nhiệm của Iran ở Lebanon, Syria, và Yemen, và thậm chí đấu tên lửa và máy bay không người lái với chính Iran.

Năm nay, cuộc chiến đạt đến một cấp độ mới. Tháng 6, Israel phát động các cuộc không kích vào Iran, nhằm làm suy yếu chế độ và chương trình vũ khí hạt nhân của nước này. Mỹ cũng tham gia cuộc chiến, ném bom các địa điểm hạt nhân được bảo vệ nghiêm ngặt nhất của Iran. Sau đợt tấn công, Donald Trump sớm áp đặt một lệnh ngừng bắn, rồi chuyển sự tập trung của mình sang Gaza. Tháng 10, ông đã giàn xếp một thỏa thuận đình chiến giữa Israel và Hamas.

Trung Đông đã thay đổi, nhưng nhiều thứ vẫn như xưa. Hamas, dù suy yếu, vẫn là một thế lực có ảnh hưởng. Lệnh ngừng bắn ở Gaza thì có vẻ mong manh. Các giáo sĩ vẫn nắm quyền ở Iran. Còn Israel, lo sợ Iran có thể hồi sinh chương trình hạt nhân, có thể phát động một cuộc chiến thứ hai để lật đổ chế độ này. Khu vực đang chuẩn bị tinh thần cho một năm đầy bất ổn nữa.

Thảm sát hoành hành ở Sudan

Sudan đã mắc kẹt trong cuộc nội chiến tàn khốc kể từ tháng 04/2023. Tháng 3 năm nay, tưởng chừng đã có một bước ngoặt. Lực lượng Vũ trang Sudan (SAF) chiếm lại thủ đô Khartoum từ tay Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (RSF), nhóm bán quân sự đã chiến đấu với họ để giành quyền kiểm soát đất nước. Chiến thắng này làm dấy lên hy vọng rằng SAF có thể giáng cho RSF một đòn quyết định.

Nhưng RSF đã đáp trả. Vào tháng 5, họ sử dụng máy bay không người lái để tấn công Cảng Sudan, căn cứ chính của SAF, lần đầu tiên. Sang tháng 10, họ chiếm el-Fasher, thủ phủ của vùng phía tây Darfur, sau 18 tháng vây hãm. Các chiến binh RSF gây ra một cuộc tàn sát đẫm máu trong thành phố. Cho đến nay, đàm phán hòa bình vẫn thất bại. Donald Trump, người khao khát giải Nobel hòa bình, có thể cố gắng ép buộc một thỏa thuận đình chiến chóng vánh nhưng tạm bợ vào năm tới. Tuy nhiên, cả SAF và RSF đều có động lực để tiếp tục chiến đấu và tình trạng vô chính phủ ở Sudan nhiều khả năng sẽ tiếp diễn.

Cuộc chiến chống ma túy dữ dội của Mỹ

Suốt nhiều năm, các căn cứ của Mỹ ở vùng Caribbean từng rất yên tĩnh. Thế rồi, chúng bất ngờ hoạt động nhộn nhịp. Mùa hè này, Donald Trump đã ra lệnh điều tàu hải quân, máy bay chiến đấu, và máy bay không người lái đến khu vực. Sang tháng 11, tàu USS Gerald R. Ford, tàu sân bay lớn nhất thế giới, đã đến nơi. Hạm đội Mỹ hiện tập trung tại vùng Caribbean là hạm đội lớn nhất kể từ cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962.

Một lý do cho việc tăng cường lực lượng là chiến dịch ném bom của Trump nhắm vào các tàu bị nghi ngờ buôn lậu ma túy từ Colombia và Venezuela. Kể từ tháng 9, lực lượng vũ trang Mỹ đã tiêu diệt ít nhất 80 người ở vùng Caribbean và Đông Thái Bình Dương. Các nhà lập pháp Mỹ từ cả hai đảng cảnh báo rằng các cuộc tấn công như vậy có thể là bất hợp pháp, nhưng Nhà Trắng phủ nhận cáo buộc. Việc triển khai này cũng nhằm gây áp lực lên Nicolás Maduro, nhà độc tài Venezuela, người mà chính quyền Trump tuyên bố (với rất ít bằng chứng) là một trùm ma túy. Mỹ được cho là đang tìm kiếm một thỏa thuận để Maduro rời ghế quyền lực. Nếu ông không làm vậy, Trump đã từ chối loại trừ khả năng tấn công vào chính Venezuela.

Thế bế tắc đau đớn của Ukraine

Donald Trump đã làm đảo lộn chương trình ngoại giao xoay quanh cuộc chiến ở Ukraine. Tổng thống Mỹ nhiều lần cố gắng ép Ukraine đồng ý một thỏa thuận hòa bình với Nga. Ở hầu hết mọi giai đoạn, ông đều gây áp lực lên Ukraine, thay vì kẻ xâm lược. Hồi tháng 2, ông công khai mắng mỏ Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky; sang tháng 8, ông mời Vladimir Putin, lãnh đạo Nga, tới một hội nghị thượng đỉnh ở Alaska. Đặc phái viên của Trump, Steve Witkoff, cũng tổ chức nhiều cuộc đàm phán với các quan chức Nga kể từ đầu năm.

Những nỗ lực này đã dẫn đến một số kế hoạch hòa bình. Nhưng bất chấp các hoạt động sôi nổi, đàm phán vẫn rơi vào bế tắc. Với việc các nước châu Âu đang tự chi trả các hóa đơn, Ukraine hiện có khả năng chống lại những trò tống tiền kiểu Trump và bảo vệ lợi ích của mình trong các cuộc đàm phán. Các yêu cầu của Nga vẫn tương đương với việc Ukraine đầu hàng, điều mà Ukraine rõ ràng sẽ không chấp nhận. Trên chiến trường, cuộc chiến đang lâm vào ngõ cụt. Putin hy vọng rằng Ukraine cuối cùng sẽ bỏ cuộc. Nhưng điều đó khó xảy ra. Năm tới, cuộc chiến tiêu hao của Nga có lẽ sẽ còn kéo dài dai dẳng.

Theo Nghiên Cứu Quốc Tế

Tags: Biển Đông, Hoa kỳ, Nga, tin tức thế giới, Trung cộng, Ukraine